حقایقی درباره نیکوتین

عمده ترکیب موثر سیگار نیکوتین است که عامل اصلی اعتیاد جسمانی ناشی از مصرف دخانیات است. نیکوتین سبب ترشح فوری آدرنالین می‌شود. آثار آدرنالین شامل: افزایش ضربان قلب، افزایش فشار خون، تنفس سریع و عمیق، افزایش گلوکز و کاهش اشتهاست. نیکوتین در واقع یک محرک سیستم عصبی مرکزی است که باعث افزایش ضربان قلب، فشار خون و افزایش قابلیت انقباض عضله قلب و افزایش آزاد سازی اسیدهای چرب می‌‌شود...
از دیگر آثار نیکوتین می‌توان به بالا رفتن اسیدهای چرب و افزایش چسبندگی پلاکت‌ها نیز اشاره کرد و همچنین این ماده با تاثیر روی هورمون‌های جنسی مانند استروژن سبب یایسگی زودرس می‌‌شود. یک نخ سیگار کمتر از 2 میلی گرم نیکوتین وارد خون می‌کند. نیکوتین عامل تغییر ترکیبات شیمیایی و بیولوژیک مغز است. نیکوتین به دلیل آثار روانی خوشایندی که ایجاد می‌کند، اثر اعتیادآور دارد و شخص به مرور زمان به آن عادت می‌کند و مانند بقیه اعتیادها، کم کم مقدار مصرف و نیاز به نیکوتین بالا می‌رود؛و بالطبع تعداد نخ سیگار مصرفی نیز بالا رفته و با قطع آن، علایم قطع نیکوتین مانند عصبانیت، پرخاشگری و زودرنجی به وجود می‌آید. نیکوتین یک آلکالویید(شبه قلیا) بسیار سمی و روغن مانند است که دارای ویژگی‌های زیر است:

• نیکوتین دارای آثار متضاد و متناقصی است، هم نیرو بخش و محرک است و هم سرکوبگر و آرامبخش.
• اعتیاد و وابستگی به نیکوتین یکی از موانع اصلی افراد سیگاری برای رهایی از هر نوع دخانیات است.
• جذب نیکوتین از طریق پوست، ریه، غشاءهای مخاط بینی و دهان میسر است.
• نیمه عمر نیکوتین در بدن یک ساعت است. یعنی یک ساعت طول می‌کشد تا مقدار آن در بدن به نصف برسد.
• 80 درصد نیکوتین در کبد و توسط آنزیم‌های آن تجزیه شده و از بین می‌رود.
• نیکوتین در ریه‌ها نیز متابولیزه شده و به موادی مانند کوتینین و اکسید نیکوتین تبدیل شده و توسط ادرار دفع می‌گردد.
• با توجه به این که نیمه عمر کوتینین، 24 ساعت است، انجام آزمایش ادرار حتی تا 2روز بعد از سیگار کشیدن قادر به تشخیص آن می‌باشد.
• نیکوتین با تاثیر روی لوزالمعده و ممانعت در ترشح هورمون انسولین، باعث می‌شود تا قند خون به طور غیرطبیعی بالا مانده و فرد احساس سیری کند.
• هفت ثانیه پس از استعمال دخانیات به دلیل آسانی عبور آن از سد خونی- مغزی، نیکوتین خود را به مغز می‌رساند.
• نیکوتین تقریبا روی کلیه سیستم‌های عصبی و غددی بدن موثر است.
• 15 تا 30 ثانیه بعد از مصرف سیگار نیکوتین حتی تا انگشت شست پا نیز می‌رسد.

اعتیاد به نیکوتین

بر اساس معیارهای روان‌پزشکی مصرف عادتی نیکوتین نوع شدیدی از اعتیاد تلقی می‌شود. اعتیاد به نیکوتین هم به مقدار آن مربوط است و هم به دفعات رسیدن این ماده به مغز. برای مثال، فردی که بیست عدد سیگار می‌کشد و هر سیگار حدود ده پک دارد، حدود دویست بار در روز نیکوتین را به مغز خود هدایت می‌کند.

خصوصیات فرد وابسته به نیکوتین

• افرادی که در روز تعداد مشخصی سیگار و در ساعات مشخصی مصرف می‌کنند.
• افرادی که در شرایط خاص و فشارهای جسمی و روانی به دخانیات متوسل می‌شوند.
• افرادی که با استعمال نکردن دخانیات دچار علایم محرومیت از نیکوتین می‌‌شوند.
• در شرایط ویژه‌ای که امکان دستیابی به دخانیات برای آنها میسر نباشد، دچار اختلال در کارکرد شده و به هر کاری متوسل می‌شوند تا به استعمال دخانیات بینجامد.
• برای سنجش میزان وابستگی فرد به نیکوتین تست‌هایی وجود دارد که کاربردی‌ترین آنها تست فاگستروم است و از امتیاز به دست آمده به عنوان یک معیار برای ارزیابی فرد استفاده می‌‌شود.

علایم قطع وابستگی به نیکوتین

در زمان ترک سیگار و دیگر انواع دخانیات: علایم محرومیت از نیکوتین در افراد مختلف متفاوت است. این علایم از چند ساعت تا چند روز بعد از مصرف نکردن دخانیات شروع شده و امکان دارد برای مدت‌ها در بدن پایدار بماند(از چند روز تا چند ماه). این علایم شامل موارد زیر است: اضطراب، خواب ناکافی و گاهی خواب آلودگی جبرانی، افزایش اشتها و وزن، خلق افسرده و درمانده، اختلالات گوارشی از جمله یبوست، کم‌حوصلگی و بی‌صبری، اختلال در تمرکز و هوشیاری، اختلال در قضاوت و اختلالات حرکتی، سردرد، وسوسه کشیدن سیگار، کاهش ضربان قلب، کاهش فشار خون، بی‌قراری، خشکی دهان، خستگی، اسپاسم عضلات، سرفه‌های تحریکی و افزایش خلط. همچنین سم نیکوتین با اثرگذاری بر اعصاب دستگاه گوارش، باعث افزایش فعالیت حرکتی روده‌ها می‌‌شود. در نتیجه با مصرف سیگار عوارضی چون تهوع، استفراغ و اسهال شایع است. نیکوتین در مقادیر بالا با اثربخشی روی سیستم اعصاب،باعث لرزش، تشنج، فلج عضلات و مرگ می‌‌شود.