پیرامون عصبانیت

خشم، حالت برانگیختگی و هیجان شدید در هنگام رویارویی با محرک‌های نامناسب محیطی است؛ احساسی که همه و در هر سنی آن را تجربه می‌کنند. گریه نوزاد، حالت خصمانه یک نوجوان و پرخاشگری بزرگسالان می‌تواند بیانگر احساس خشم باشد. روشی که کودک برای ابراز خشم خود انتخاب می‌کند، بسیار مهم است و می‌تواند الگوی رفتاری وی در برابر هر موقعیت عصبی‌کننده در آینده بزرگسالی وی باشد.

بنابراین آموزش کنار آمدن و ابراز خشم با روش مناسب به کودکان از بسیاری رفتارهای مخرب و آسیب رسان در آینده پیشگیری می‌کند. خشم و عصبانیت یکی از احساسات و هیجانات بشری و راهی است برای نشان دادن حالت ناخوشایند درونی نسبت به پدیده رنج‌آور و منفی بیرونی، بنابراین از بین بردن این احساس و هیجان هدف ما نیست بلکه هدف تعدیل آن است. روز بهتر، آرام‌تر، مناسب‌تر با آسیب‌رسانی کمتر به خود و دیگری و در نهایت اداره حمله خشم و عصبانیت به روشی موثر. مهم‌ترین عواملی که به‌طور عمده سبب خشم می‌شوند، عبارتند از: تجاوز به مالکیت افراد، حمله و آزار کلامی، حمله فیزیکی، طرد کودکان و اصرار و پافشاری بر انجام کاری.
درک این موقعیت‌ها از جانب فرد سبب خشم وی می‌شود و ممکن است شرایطی که وی تجربه می‌کند، واقعا برای همه چنین مفهومی نداشته باشد. خشم جزیی غیرقابل اجتناب از زندگی است ولی برخی افراد بهتر با آن مدارا می‌کنند. مراتب خشم برای رخدادی واحد، در همه افراد یکسان نیست. روزانه در محیط اطرافمان خشم و پرخاشگری قابل مشاهده است، نمودهایی مانند رفتار و گفتار تهاجمی و آزاردهنده بین فردی، فیلم‌های خشن، اخبار و عکس‌های بیانگر خشونت و پرخاشگری و... بنابراین همه در معرض پیام‌های گوناگونی از پرخاشگری و تهاجم که نمونه‌هایی از ابراز خشم هستند، قرار دارند و تمامی اینها روی رفتار کودک در مواجهه با احساس خشم تاثیر می‌گذارد. در جهان امروز آموختن کنترل و اداره خشم به روشی مثبت و بی‌ضرر به کودکان بسیار مهم است. آنها باید بیاموزند که احساس خشم و عصبانیت، پذیرفتنی است ولی آسیب رساندن به خود و دیگران به صرف عصبانی بودن، پذیرفتنی نیست. نکات کلیدی در کنترل و اداره خشم، عبارتند از: تشخیص احساس خشم در خود و دیگری، کنترل تکانه‌های خشم، روش‌های خود آرام‌سازی، توانایی نشان دادن خشم به روش غیرتهاجمی و بیان و انتقال احساس خشم به روش مثبت، مهارت‌های حل مساله، شیوه خروج از یک موقعیت تهاجمی و پرخاشگرانه و پیشگیری از قربانی اعمال پرخاشگرانه دیگران شدن.

کنترل احساس خشم

کنترل احساس خشم یک مهارت مهم زندگی است. والدین و بزرگ‌ترها می‌توانند به فرزندانشان بیاموزند که چگونه با خشم خود به روشی مفید و موثر برخورد کنند و مهارت‌هایی را به آنها بیاموزند تا در موقعیت‌های گوناگون با استفاده از آنها شرایط بهتر و آرام‌تری داشته باشند. نمی‌توان برای همه کودکان روش واحدی را برای کنترل و اداره خشم توصیه کرد. آدم‌ها نیاز به روش‌های متفاوتی برای کنار آمدن با خشم خود دارند.
ابزار و وسایلی که برای کنترل و اداره خشم مورد استفاده قرار می‌گیرد، به دو دسته تقسیم می‌شود:

ابزار بدنی:

آن دسته از شیوه‌هایی است که ما از بخشی از بدنمان برای آرام کردن خود استفاده می‌کنیم و به این طریق احساس شدید خشم را تبدیل به هیجان ملایم‌تری می‌کنیم مانند تکنیک‌های آرام‌سازی که در آن با شل کردن عضلات و تنفس عمیق و ملایم، بدن خود را آرام‌تر می‌کنیم.

ابزار فکری:

شامل آن دسته از تکنیک‌ها است که با استفاده از فکر، احساس خشم خود را تعدیل می‌کنیم مانند مهارت حل مساله و تغییر افکاری که در ورای احساس خشم وجود دارد.
به‌طور کلی، آموختن روش‌های زیر به کودکان کمک می‌کند تا خشم خود را به روشی بی‌ضررتر و مناسب‌تر بروز دهند. این روش‌ها شامل خود آرام‌سازی، برقرار کردن ارتباط مفید و موثر، کسب مهارت‌های حل مساله، تغییر محیط و استفاده از شوخی است.
یکی از مهم‌ترین راه‌ها برای سازگاری با پاسخ‌های فیزیکی مضر در برابر خشم، انجام دادن یک کار فیزیکی دیگر است. از هر پنج حس کودکان برای آرام کردن آنها هنگام خشم می‌توان استفاده کرد. گوش دادن به موزیک، کشیدن یک نقاشی، دویدن، بیرون رفتن و قدم زدن، پاشیدن آب به صورت، فشردن خمیربازی، شل و سفت کردن عضلات بدن، نفس‌های عمیق و آهسته کشیدن و خوردن یک خوراکی یا نوشیدنی، همه به یک پاسخ مناسب‌تر در مقابل احساس خشم می‌انجامد. برخی از کودکان به لمس، پاسخ بهتری نشان می‌دهند و می‌توانیم به آنها بیاموزیم که چگونه در چنین مواقعی از ماساژ بازو و یا پایشان به عنوان روشی برای خود آرام‌سازی استفاده کنند.