گفتگو با بیماران بیهوش
وقتی می‌گویند بیماری هشیاری ندارد یا در حالت زندگی نباتی به سر می‌برد، تصور بر این است که دیگر هیچ امکان ارتباطی با وی وجود ندارد. در حالی که مطالعه جدیدی نشان می‌دهد با استفاده از تصویربرداری مغزی میتوان یک سری سوال‌های بله/ خیر را در چنین وضعیتی از بیمار پرسید. این مطالعه در نشریه پزشکی مدسین این هفته به چاپ رسیده است و امکان بی‌سابقه‌ای را برای برقراری ارتباط با بیماران ناهشیار ایجاد کرده است.
بر اساس گزارش نیچر،بیمارانی که نتوانند به هیچ طریقی به یک سری از سوالات و درخواست‌ها جواب بدهند، ناهشیار تشخیص داده می‌شوند یا می‌شوند همان کسانی که گفته می‌شود زندگی نباتی دارند. اما اگر بیمار کاملا توانایی حرکت را از دست داده باشد، نمی‌توان از این طریق، هشیاری ذهن یا توانایی برقراری ارتباط او را به هیچ نحوی تشخیص داد.
به
گفته آدریان اوون، عصب‌شناس واحد علوم مغزی و شناختی انجمن مطالعات پزشکی
دانشگاه کمبریج انگلستان، معمای اصلی در مورد حالت زندگی نباتی این است که
شواهد کافی برای تشخیص این حالت وجود ندارد. وی به اتفاق همکارانش از سه
سال پیش با استفاده از ام.آر.آی عملکردی حرکت جدیدی را آغاز کردند تا
بتوانند تعیین کنند که زنی در حالت زندگی نباتی می‌تواند به سوال‌های
کلامی جواب بدهد یا نه. وقتی از وی خواستند که بازی در یک زمین تنیس را
تصور کند یا تجسم کند که دارد در خانه خودش قدم می‌زند، نتایج ام.آر.آی
عملکردی نشان داد که همان قسمت‌هایی از مغزش فعال شدند که در افراد سالم
هنگام چنین تصوراتی فعال می‌شود.
این نتایج باعث شدند بحثی به وجود بیاید بر سر این که آیا آن زن واقعا هشیار بود یا نه. برخی بر خلاف اوون و همکارانش بر این عقیده بودند که نتایج به دست آمده تنها ناشی از فعالیت خودکار برخی قسمت‌های مغز بر اثر شنیدن این‌گونه جملات بوده است. یکی از این مخالفبن لیونل ناکاش، عصب‌شناس بیمارستان پیتیه سالپتریه در پاریس بود که هیچ اعتقادی به هشیار بودن آن زن نداشت.
اما نتایج این مطالعه آخر، که در آن با بیماری در حالت زندگی نباتی ارتباط برقرار شده، حتی ناکاش را هم متقاعد کرده است. وی در این باره می‌گوید: « این یک مدرک قطعی برای هشیاری است.»
نفوذ در مه
اوون و همکارانش مطالعه خود را با استفاده از ام.آر.آی روی 54 بیمار دیگر که از قبل در حالت زندگی نباتی یا حداقل هشیاری (حالتی که بیمار ممکن است به برخی درخواست‌ها به طور متناقض جواب بدهد اما نمی‌تواند با تعامل ارتباط برقرار کند) تشخیص داده شده بودند، تکرار کردند. 5 نفر از این افراد به تصور بازی تنیس و یا قدم زدن در یک خانه آشنا پاسخ دادند. از این 5 نفر، 4 نفر دارای تشخیص زندگی نباتی بودند. اما وقتی متخصصین نتایج ام.آر.آی عملکردی آن‌ها را مجددا بررسی کردند، به این نتیجه رسیدند که دو نفر از آن‌ها را باید در حالت حداقل هشیاری تشخیص‌گذاری می‌کردند.
در میان این بیماران، یک مرد 22 ساله بود که بعد از یک حادثه رانندگی به مدت 5 سال در حالت زندگی نباتی تشخیص داده شده بود. گروه اوون، این مرد را برای مطالعات بیشتر انتخاب کردند.
چون از روی تصاویر مغزی خیلی سخت میتوان فهمید که جواب بیمار بله یا خیر است، از بیمار خواستند که اگر جوابش مثبت بود، به بازی تنیس فکر کند و اگر جوابش منفی بود، راه رفتن در یک خانه آشنا را تصور نماید. تصویرسازی این دو فعالیت، قسمت‌های متفاوتی از مغز را فعال می‌کند که به راحتی روی تصاویر حاصل از ام.آر.آی عملکردی قابل تشخیص هستند.
آن‌ها از بیمار یک سری سوال‌های ساده بله/ خیر در مورد زندگی خودش پرسیدند، مانند این که نام پدرش الکس هست یا نه؟ مردی که برای مطالعه انتخاب شده بود، توانست از 6 سوال به 5 سوال پاسخ درست بدهد و در مورد سوال ششم هیچ فعالیت مغزی مشاهده نشد.
به نظر می‌رسد نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که میتوان از ام.آر.آی عملکردی برای تشخیص حالت بیمارانی استفاده کرد که به هیچ نحوی قادر به پاسخگویی نیستند. اوون در این باره می‌گوید: «چیزهایی هست که در رفتار بیرونی دیده نمی‌شوند. این روش می‌تواند به ما نشان بدهد که کدام بیمار هشیار است. به علاوه به ما نشان می‌دهد که بیمار دارای چه توانایی‌هایی است.»
از نظر ناکاش هم، توانایی بیمار در استفاده از کدی که گروه به جای بله و خیر تعیین کرده بودند، نشان دهنده هشیاری وی است. به گفته وی، ما تنها وقتی هشیاریم می‌توانیم به صورت اختیاری از کدها برای برقراری ارتباط با دیگری استفاده نماییم.
البته هنوز نمی‌توان خیلی روی این نتایج حساب کرد. پاراشکف ناشف، عصب‌شناس دانشگاه لندن با اشاره به این نکته، می‌خواهد که در نتایج اغراق نشود و نتیجه بیشتر از آن چه هست تفسیر نشود. به نظر او، این بیمار تنها توانسته به چند سوال بسیار ساده جواب بدهد، بنابراین نتایج به دست آمده بدین معنا نیست که وی کاملا هشیار است یا امکان بهبودی وی وجود دارد. به اعتقاد وی در این زمینه نیاز به مطالعات بیشتری وجود دارد و در این مرحله نمی‌توان ز این روش به عنوان یک ابزار تشخیص استفاده نمود.
اوون و همکارانش به عنوان قدم بعدی می‌خواهند از بیمار یک سری سوال بدون جواب مشخص بپرسند. برای مثال، می‌توانند از وی بپرسند که آیا درد دارد یا نه؟ چون این سوالی است که اغلب خانواده‌های بیمارانی در این شرایط را نگران می‌کند. اما آیا میتوان از بیماری در حالت زندگی نباتی پرسید که می‌خواهد به زندگی‌اش ادامه دهد یا نه؟
اوون در مورد این سوال می‌گوید: «به اعتقاد من این سوال یک مشکل اساسی دارد. درست است که بیمار می‌تواند با بله/ خیر جواب بدهد، اما این بدان معنا نیست که دارای توانایی و کفایت لازم برای جوابگویی به سوالات سخت باشد، خصوصا چنین سوالاتی در مورد سرنوشت بیمار که از نظر اخلاقی چالش برانگیزند.»
