میکروبی که موجب زخم معده میشود
زخم معده یکی از بیماری های شایع قرن بیستم است. افراد زیادی در جوامع پیشرفته تا عقب مانده درجات مختلفی از این بیماری را تجربه کرده اند. در جوامع پیشرفته عمده ترین دلایل این بیماری استرس های عصبی است، در حالی که در جوامع عقب مانده دلیل اصلی ایجاد این بیماری را نداشتن رژیم غذایی کامل و منظم می توان ذکر کرد.
باید یادآور شد دلایل ایجاد این بیماری هنوز به طور کامل شناخته نشده و تلاش دانشمندان رشته های پزشکی بر آن است تا هر چه سریع تر عوامل ایجاد کننده این بیماری را به طور کامل شناخته و روش های پیشگیری و درمان این بیماری را ارتقا بخشند. در سال گذشته میلادی (۲۰۰۵) شاهد اعطای جایزه نوبل پزشکی به دو دانشمند استرالیایی بودیم که با معرفی یک باکتری که می تواند ایجاد زخم معده کند خدمت بزرگی به جامعه پزشکی جهان کردند. در این باره گفت وگویی با دکتر محسن نصیری طوسی، دکتر مهدی کربلائیان و دکتر امیرعباس شادمان یزدی انجام داده ایم که در ادامه با هم می خوانیم.
● زخم معده چیست؟
- دکتر نصیری طوسی: هرگاه تعادل بین اسید معده و سد دفاعی مخاط معده بر هم می خورد، زخم معده ایجاد می شود. یا به عبارت دیگر ترشح بیش از حد اسید معده به هر دلیلی می تواند منجر به ایجاد زخم گوارشی شود. زخم های معده و اثنی عشر از نظر شدت، درجات متفاوتی دارند. تقریباً ده درصد افراد جامعه در طول عمر خود حداقل یک بار مبتلا به زخم معده یا اثنی عشر می شوند.زخم های گوارشی در هر سنی می توانند بروز کنند.
●آیا میکروب ها نیز می توانند منجر به ایجاد زخم معده شوند؟
رابین مارن و بری مارشال که موفق به کشف این باکتری شدند به پاس خدمت به علم پزشکی جایزه نوبل پزشکی را در سال ۲۰۰۵ دریافت کردند.
● به طور کلی عوامل ایجاد کننده زخم معده و اثنی عشر چیست؟
- دکتر کربلائیان: عوامل ایجاد کننده زخم های گوارشی بسیار متعدد هستند؛ مصرف داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی مثل آسپرین، پروفن و…، استرس و اضطراب، عفونت با هلیکو باکترپیلوری بعضی از بیماریهای مزمن ریوی و کبدی (سیروز) پرکاری غده پاراتیروئید، نارسایی مزمن کلیوی، استعمال دخانیات، مصرف الکل، رژیم غذایی نامناسب و وعده های غذایی نامنظم.
●علایم زخم معده و اثنی عشر چیست؟
معمولاً ۳-۱ ساعت پس از مصرف غذا تشدید می شود و با مصرف داروهای آنتی اسید مثل شربت آلومینیوم ام.جی.اس و… از شدت این درد می کاهد. احساس بدی در ناحیه بالای شکم و نفخ شکم بعداز غذا نیز از دیگر علایم این بیماری است.
از دیگر علائمی که می توان برای این بیماری ذکر کرد بی اشتهایی، آروغ زدن های مفرط و حالت تهوع در بیمار می باشد. بعضی از بیماران مبتلا به زخم اثنی عشر نیمه شب، به علت درد سر دل از خواب بیدار می شوند.
● زخم معده و اثنی عشر چه عوارضی را می تواند برای بیماران مبتلا به همراه داشته باشد؟
باید توجه داشت مصرف داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی و احتمالاً استرس، عوامل
مساعد کننده ای برای سوراخ شدن جدار معده هستند. بنابراین از مصرف بی مورد این گونه داروها باید خودداری کرد وچنانچه مصرف این داروها با دستور پزشک باشد باید پس از مصرف غذا و با شکم پر این داروها را مصرف نمود.
● افرادی که چنین علائمی را دارند چه باید بکنند؟
- دکتر کربلائیان: قبل از هر چیز باید این نکته را یادآور شوم که وجود بعضی از این علائم در افراد دلیل قطعی بر وجود این بیماری در افراد نیست وچنانچه از چنین علائمی رنج می برند باید به پزشکان مجرب در زمینه گوارش رجوع نمایند.یکی از اقدامات تشخیصی که عموماً پزشکان جهت تشخیص و بررسی وضعیت زخم معده به کار می برند آندوسکوپی است و این امکان را برای پزشکان فراهم می آورد تامری، معده و ابتدای روده را کاملاً بررسی کنند و در صورت نیاز نمونه برای بررسی هلیکو باکترپیلوری و بررسی مخاط دستگاه گوارشی تهیه نمایند.همچنین بررسی آزمایشگاهی خون در مدفوع نیز کمک شایانی به تشخیص و درمان بیماری می کند.
● اقدامات درمانی که بیماران باید انجام دهند چیست؟
در گذشته رژیم های سخت و بدون شیر برای بیماران توصیه می شد که امروزه این کار مردود است و مصرف شیر به مقدار یک لیوان در روز اشکالی ندارد.عسل به دلیل خاصیت ضد التهابی و کاهش غلظت اسید معده که دارد از ایجاد زخم های معده جلوگیری می کند. محققان دانشگاه کمبریج پس از بررسی های متعدد به این نتیجه رسیده اند که عسل موجب تقویت روند ترمیم زخم های گوارشی حاصل از مصرف ایندومتاسین می شود.همچنین دیده شده است ریشه گیاه شیرین بیان، در درمان زخم معده مؤثر است. ریشه گیاه شیرین بیان دارای گلوکز و ساکاروز به میزان ۵/۳ درصد می باشد. همچنین آسپارژین، رزین، کامارینها و اسیدهای هیدروکسی سینامیک از دیگر ترکیبات شیرین بیان هستند. در طب قدیم از شیرین بیان در التیام زخم، تسکین سرفه و تسکین درد استفاده می کردند
● راه های پیشگیری از زخم معده چیست؟
مساعد کننده جهت ایجاد بیماری که ذکر شد، خودداری نمود. همچنین نشان داده شده ۷۲ درصد از افرادی که پیاده روی می کنند و انجام دادن ورزش را در برنامه روزانه خود قرار داده اند ترشح اسید معده به طور چشمگیری در آنها کاهش می یابد و کمتر به زخم معده و اثنی عشر مبتلا می شوند.
● آیا به دنبال ابتلا به زخم معده احتمال بدخیمی در ناحیه معده نیز وجود دارد؟
- دکتر شادمان یزدی: حدود ۴ درصد زخم های معده می توانند بدخیم شوند. بنابراین باید این زخم ها تا التیام کامل به دقت پیگیری شوند. زخم های معده را معمولاً به مدت۸ هفته تحت درمان قرار می دهند و بعد التیام زخم را مجدداً بررسی می کنند.میزان عود زخم های معده و دوازدهه پس از درمان طب بالا می باشد. ۸۰-۷۰ درصد این زخم ها ظرف مدت یک سال پس از درمان طبی مجدداً عود می کنند، اما اگر درمان عفونت هلیکو باکترپیلوری در حین درمان زخم انجام شود، میزان عود زخم ها به کمتر از ۵ درصد در یکسال کاهش می یابد.
● زخم گوارشی چیست؟
دو بیماری دیگر نیز شامل این زخم ها هستند: التهاب بخش تحتانی مری (ازوفاژیت) و التهاب دیواره داخلی معده (گاستریت).
● علائم زخم های گوارشی چیست؟
-درد معده ممکن است حتی شب شما را از خواب بیدار کند
- سیری زودرس
- سنگینی، نفخ و سوزش در ناحیه معده
- علائم همیشگی نیست و بین علائم، شما هیچ شکلی را احساس نمی کنید.
- استفراغ
- کاهش وزن
● چگونه می توان زخم دستگاه گوارش را درمان کرد؟
- دکتر نصیری طوسی: یک راه برای درمان زخم گوارشی از بین بدن باکتری H.pylori است. همچنین یکی از اهداف درمان، کاهش ترشح اسید توسط معده است. این کار باعث می شود تا کم شدن اسید فرصتی به ناحیه آسیب دیده بدهد تا التیام بیابد البته خیلی مهم است که کارهایی چون سیگار کشیدن را متوقف کنید که خود آن می تواند باعث آسیب دستگاه گوارش شود.
● پرهیز از چه چیزهایی به بهبود زخم کمک خواهد کرد؟
۲ – پرهیز از مصرف قهوه، الکل و شیر
۳ – پرهیز از غذاهای تند مخصوصاً وقتی احساس معده درد می کنید. همچنین پرهیز از هر گونه غذایی که درد شما را افزایش می دهد.
● خوردن چه غذاهایی می تواند روی زخم های گوارشی اثر نماید؟
- دکتر نصیری طوسی: غذاهای زیادی می توانند روی زخم گوارشی اثر بگذارند، البته این غذاها اثر یکسانی را روی افراد مختلف ندارد. بعضی از غذاها و نوشیدنی های خاص درد را افزایش می دهند. این غذاها شامل: قهوه، چای، کاکائو، عصاره گوشت، الکل، فلفل سیاه و سس های تند هستند.توصیه می شود این غذاها را از غذاهای روزانه خود حذف نمایید تا زودتر بهبود یابید. البته برای کارکرد بهتر دستگاه گوارش لازم است رژیم غذایی خود را منظم نمایید.اگر عادت به نوشیدن قهوه دارید آن را حتماً بعد از غذا و به مقدار کم مصرف نمایید. مواقعی که احساس درد می کنید غذای خود را به مقدار کم میل نمایید. این کار به شما کمک خواهد کرد تا احساس بهتری نمایید. حتماً از نوشیدن مایعات در بین غذا خودداری کنید.
● آیا حاملگی بر زخم های گوارشی تأثیر می گذارد؟
