در ایران 90 درصد مبتلایان به ایدز را مردان تشکیل می‎دهند

در حالی که درصد زنان و مردان مبتلا به ایدز در دنیا 50 به 50 است، اما در ایران شاهد تفاوت فاحش میان مبتلایان زن و مرد هستیم، چرا که بیشترین علت ابتلا به ایدز، تزریق مواد مخدر است که در بین آقایان بیشتر شایع است.

محمد رضا مجدی، مدیر کل سلامت جمعیت، خانوده، مدارس وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در گفت و گو با ایرنا، با بیان اینکه مردان بیشتر از زنان در معرض ابتلاء به برخی از بیماری ها هستند گفت:" یکی از این بیماری ها ایدز است که در ایران 90 درصد مبتلایان به آن را مردان تشکیل می دهند."

او در ادامه افزود:" بیشتر این افراد به علت استفاده از سرنگ مشترک در زمان تزریق مواد مخدر به بیماری ایدز مبتلا شده اند."

متخصصان بیماری های عفونی و ایدز با تایید سخنان مدیر کل سلامت جمعیت، خانوده، مدارس وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی عوامل دیگر از جمله روابط جنسی بی بند و بار را سبب ساز ابتلا به ایدز در ایران می دانند.

تاریخچه ایدز در ایران

ایدز که تا سال ۱۹۸۱ میلادی در جهان شناخته نبود تا چند سال پس از این تاریخ یعنی تا سال ۱۳۶۶نیز رسماً در ایران وجود نداشت. پس از این تاریخ بود که شناسایی نخستین مبتلای به ایدز در ایران تأیید شد.

این بیماری تا مدت‌ها بیماری تجلی رفتار جنسی بی‌بند و بار به حساب می‌آمد. به همین دلیل یکی از نخستین اقداماتی که برای پیشگیری از ابتلای به ایدز انجام شد پخش بروشورهایی در فرودگاه و میان مسافران به کشورهای خارجی بود که در آن به‌ویژه نسبت به رعایت بهداشت در روابط جنسی هشدار داده می‌شد.

بنا بر آمار سازمان جهانی بهداشت ۸۰ درصد انتقال ویروس ایدز از راه آمیزش جنسی صورت گرفته و ۶۰ درصد از مبتلایان زنان هستند، در ایران مطابق آماری که وزارت بهداشت در تیرماه سال جاری منتشر کرده اعتیاد تزریقی با شیوع ‌٣/٨٦ درصد و تماس جنسی با ‌٩/٩ درصد از شایع‌ترین راه‌های آلودگی است و از ١3 هزار و ‌702 نفری که شناسایی شده‌اند زنان تنها ۵ درصد را شامل می‌شوند.

به تازگی آمار جدیدتری به وسیله‌ عباس صداقت، رییس اداره کنترل ایدز مرکز مدیریت بیماری‌های وزارت بهداشت، منتشر شد.

او می گوید:" بر اساس آخرین آمار موجود تعداد افرادی که تا اول مهر ماه امسال در کشور به ویروس ایدز مبتلا شده و شناسایی شده‌اند 13 هزار و 702 نفر است که البته تخمین زده می‌شود  که این تعداد بیشتر باشد."

از سال 66 تا اول مهر ماه امسال 13 هزار و 702 نفر فرد آلوده به ویروسHIV در کشور شناسایی شده است که از این تعداد 1709نفر تاکنون جان خود را از دست داده‌اند و 826 نفر وارد فاز بیماری شده‌اند، بقیه نیز در دوره کمون هستند و هنوز علایم بیماری در آنها ظهور نکرده است، اما ناقل بیماری ایدز هستند.

او می افزاید:" 5/94 درصد بیماران شناسایی شده تاکنون مرد هستند و 5/5 درصد بقیه زن هستند، همچنین از کل مجموع بیماران مبتلا به ویروس ایدز شناسایی شده تاکنون 6/64 درصد از طریق اعتیاد تزریقی، 4/7 درصد از طریق رابطه جنسی و آمیزشی، 8/1 درصد خون و فرآورده‌های خونی آلوده، 5/0 درصد از طریقی جنینی و از مادر به کودک بوده است در 8/25 درصد این افراد نیز روش ابتلا نامشخص است و به درستی معلوم نیست روش آمیزشی عامل ابتلای آنها بوده است، یا اعتیاد ترزیقی زیرا هر دو رفتار پر خطر را داشته‌اند."

آماری که تاکنون اعلام شده نمی‌تواند آمار واقعی باشد. این نکته‌ای است که بسیاری از کارشناسان و حتی مسئولان به آن معترف‌اند.

چندی پیش محمد مهدی گویا، کارشناس مسائل ایدز گفته بود:" این آمار مربوط به زندان‌هاست و آمار واقعی باید چیزی بین سی تا چهل هزار نفر باشد."

موسسه‌های تحقیقی معتبری از جمله مرکز تحقیقات دانشگاه هاروارد بر این نظرند که تعداد واقعی مبتلایان را باید ۱۰ برابر موارد شناخته شده حساب کرد که بر این اساس تعداد بیماران مبتلا به ویروس ایدز در ایران را باید بیش از صد هزار نفر دانست.

مبارزه با ایدز در ایران

در سال‌های اخیر در ایران فعالیت‌های بیشتری در ارتباط با ایدز و برای آگاه‌ سازی و پیشگیری انجام شده است.

دکتر حمیدرضا ستایش، مدیر برنامه مشترک سازمان ملل متحد در زمینه ایدز در ایران به خبر آنلاین می‌گوید:" اقدامات ایران از جمله قبول کردن این مسأله است که ایدز به عنوان یک معضل اجتماعی وجود دارد و باید به آن رسیدگی کرد از جمله در میان معتادان تزریقی و در زندان‌ها اقدامات بسیار مثبتی انجام شده."

او می افزاید:" آمار غیر رسمی چیزی حدود 60 تا 70 هزارنفر مبتلا به HIV را برآورد می‌کند که این تعداد با سرعت زیادی در حال افزایش است، زیرا دو سال پیش حدود 33 هزار نفر بود و جوانان بین 15 تا 24 سال گروهی هستند که بسیار در معرفی خطرند و بهترین سلاح مبارزه با این بیماری آموزش است.تخمین زده می‌شود حدود 40 میلیون نفر در سراسر جهان به ویروس HIV آلوده‌اند."

درباره ایران گفته می‌شود اپیدمی HIV به سرعت رو به افزایش است. تاکنون عامل عمده استفاده از مواد مخدر تزریقی بوده است. در ایران بین 40 هزار نفر تا 160 هزار نفر به HIV و ایدز مبتلا هستند. در همین حال بین 920 تا 2700 بیمار در سال گذشته جان خود را از دست داده‌اند.

گزارش سازمان بهداشت جهانی اشاره دارد از زمان آغاز اپیدمی HIV تا شهریور سال گذشته بیش از دوازده هزار نفر در برنامه‌هایی که در ایران برای مبارزه با HIV و ایدز و کنترل آن شروع شده است، ثبت‌نام کرده‌اند. از این تعداد بیشتر آنها به دلیل استفاده از مواد مخدر و بقیه به دلیل مناسبات جنسی، انتقال خون و یا از مادر به نوزاد، به ویروس یا بیماری ایدز مبتلا شده‌اند.

علی یزدان ستایش، نماینده سازمان ملل در بحران ایدز در ایران در گفت و گو با خبر آنلاین درباره مقابله با این بیماری می گوید:" مبارزه با ایدز در ایران باید پیش از شیوع گسترده آن صورت بگیرد. در برخورد با بیماریها از سه روش مقابله ای استفاده می شود : پیشگیری، تشخیص، همه گیر شناسی و درمان"

اما برخی از کارشناسان معتقدند که وضعیت ایران در هر سه زمینه بحرانی است.

دکتر محبوبه حاج عبدالباقی، استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران، از سیاست های تبلیغاتی و پیشگیرانه در برابر این موضوع انتقاد می کند و معتقد است باید روشهای روانشناختی و آموزش گسترده در بین جوانان رواج داد.

او می افزاید:" در بخش پیشگیری هنوز بسیاری از مردم و به ویژه جوانان از دسترسی به اطلاعات مربوط به شیوع ایدز و از اطلاعات مربوط به ضرورت به کار بردن لوازم جلوگیری از انتقال این بیماری در زمان رابطه جنسی بی بهره اند. در زمینه تشخیص نیز با وجود تلاش های صورت گرفته، هنوز امکان آزمایش ایدز در همه مناطق کشور وجود ندارد و از این رو دستیابی به روشهای تشخیصی و آمار قابل اتکا مشکل است. در زمینه درمان نیز در اغلب موارد تنها داروهای اولیه برای کند کردن آهنگ بیماری در دسترس بیماران گذاشته می شود، در حالی که در بسیاری موارد، ویروس نسبت به این داروها مقاومت نشان داده و درنتیجه بیماران محتاج داروهای جدیدتری هستند که برای مقابله با بیماری ضروی است، به علاوه هنوز مراکز و کلینیک های درمان ایدز در سطح کشور گسترش نیافته اند."

مواد مخدر

با توجه به این که بیش از شصت درصد موارد ابتلا به ایدز در میان معتادان تزریقی دیده می شودو شیوع مواد مخدر در ایران بسیار بالا است، میلیونها نفر در ایران در معرض خطر قرار دارند.

دکتر مینو محرز، رییس مرکز تحقیقات ایدز می گوید:" در حالی که اعتیاد و گسترش ایدز تبدیل به دو گرفتاری مهم کشور شده‌اند از سویی قوانین و سیاست‌های قبلی مبنی بر جرم بودن اعتیاد سبب گسترش روزافزون آن به همراه ایدز شده است.

او ادامه می دهد:" من به مسئولان کشور هشدار داده بودم که با توجه به تغییر الگوی ابتلا به ایدز توزیع متادون باید هرچه سریعتر آغاز شود، اما کسی توجه نکرد که خوشبختانه امروز این برنامه حامیانی پیدا کرده است."

رئیس مرکز مطالعات ایدز می افزاید:" در حالی که درصد زنان و مردان مبتلا به ایدز در دنیا 50 به 50 است، اما در ایران شاهد تفاوت فاحش میان مبتلایان زن و مرد هستیم، چرا که بیشترین علت ابتلا به ایدز، تزریق مواد مخدر است که در بین آقایان بیشتر شایع است."

محرز با اشاره به استقبال دولت از تقویت کلینیک‌های ترک اعتیاد با روش متادون و بوپرونرفین می گوید:" تغییر الگوی مصرف مواد مخدر از تزریق به خوراکی می‌تواند، تعداد مبتلایان به ایدز را به شکل چشمگیری کاهش دهد."

روابط جنسی بی بند و بار

با وجود آنکه ایران یکی از جوان ترین جمعیت های دنیا را دارد، آموزش راههای مقابله با بیماریهای مقاربتی به دلایل مختلف به خوبی به نوجوانان و جوانان انتقال نمی یابد.

گزارش سازمان ملل در مورد ایدز در ایران همچنین از روابط خطرناک جنسی به عنوان دومین عامل شیوع این بیماری در ایران یاد کرده است. شیخ مبشر در این رابطه به خبر آنلاین می گوید:" هنوز موضوع استفاده از لوازم جلوگیری از انتقال بیماری ایدز در زمان برقراری رابطه جنسی در ایران عمومیت نیافته است ولی با این حال پیشرفت های خوبی در زمینه آگاه سازی جوانان در این زمینه صورت گرفته است."

آینده ایدز در ایران

آنچه مسلم است، بیماری ایدز یک بیماری رفتاری است که آموزش و آگاه‌سازی مردم به طور قطع مهمترین اثر را در کنترل این بیماری دارد. این در حالی است که به گفته نماینده یونیسف در ایران، میزان اطلاعات جوانان ایرانی در مورد ایدز کمتر از 10 درصد است و این مسأله می‌تواند در آینده چالش بزرگی را برای آنان ایجاد کند.

کریستین سالازا می‌گوید:" به رغم اینکه ایران برنامه بسیار قوی برای کنترل ایدز دارد و از نمونه‌های موفق در این زمینه در سطح منطقه به شمار می‌رود. اما شکاف اطلاعاتی که در مورد بیماری ایدز در کشور وجود دارد. باید با حمایت دستگاه‌های مسئول و همراهی ارگان‌های بین‌المللی به خصوص برای گروه 14 سال به بالا پر شود."

بی‌تردید آموزش و اطلاع‌رسانی رکن مهمی در پیشگیری از این بیماری مهلک به شمار می‌رود. چرا که کشور ما در سال‌های آینده با موج دیگری از مبتلایان روبرو خواهد بود و آمار بالای مبتلایان از طریق اعتیاد تزریقی جای خود را به تماس جنسی می‌دهد که علت عمده آن جوانی جمعیت و افزایش گروه‌های پرخطر است به همین دلیل هم باید اطلاع‌رسانی از سنین پایین آغاز شود.

دکتر مهدی چرخنده، عضو کارگروه ایدز مرکز بهداشت خراسان رضوی می‌گوید:" قباحت طرح موارد آموزشی پیشگیری از بیماری ایدز درباره مسائل جنسی باید برداشته شود."

به گفته او:" هم‌اینک در بین کشورهای  عضو سازمان بهداشت جهانی، فکر می کنم تنها کشوری هستیم که نمی‌توانیم مسائل آموزشی ایدز را به طور واضح و روشن بیان کنیم."