چرا دست و پای من سردی است ؟

در دست گرفتن یک قوطی نوشیدنی سرد یا پا برهنه روی کاشی‌های خنک راه‌رفتن انگشتان دست یا پا را تا مغز استخوان سرد می‌کند. اما گاهی سردی دست یا پا به علت پائین بودن دمای محیط نیست. در برخی افراد تنش‌های هیجانی برای سردکردن آنها کافی است.

دست یا پای حدود ۲ تا ۶ درصد افراد به سرما و تنش روانی حساس است. پزشکان این حالت را به نام کاشف فرانسوی آن نشانگان رینو می‌خوانند. در نشانگان رینو، کاهش دما یا افزایش تنش باعث تنگ‌تر شدن رگ‌های کوچک دست و پا شده و جریان خون در آنها را ضعیف می‌کند. انگشتان سفید و سپس کبود شده و کرخ و سرد می‌شوند. وقتی آنها را گرم کنید، با افزایش جریان خون قرمز شده و احساس گزگز می‌کنند. این حالت ممکن است از چند دقیقه تا ساعت‌ها طول بکشد.

۷۵ درصد مردم گرفتار نشانگان اولیه رینو ـ که شایع‌ترین نوع آن است ـ زنان زیر ۴۰ سال هستند و دلیل آن هم معلوم نیست. ممکن است ارتباطی با هورمون‌های زنانه داشته باشد که بر رگ‌های خونی تأثیر می‌گذارند. در هر مورد ناخوشی، رنگ پوست فرق می‌کند، ممکن است کرختی و گزگز تنها علامت باشد، و بدتر یا بهتر شود. این گرفتاری معمولاً با شروع یائسگی تشدید می‌شود.

نشانگان ثانویه رینو ـ که کمتر شایع، ولی شدیدتر است ـ معمولاً زنان بالای ۴۰ سال و مردان را گرفتار می‌کند. عوامل مؤثر بر رگ‌های خونی آن را شروع می‌کنند. از جمله این عوامل سیگار کشیدن، داروهای ضد فشار خون، و بیماری‌هائی مثل التهاب شبه روماتیسمی مفاصل، لوپوس، و رسوب چربی در دیواره سرخرگ‌هاست. حرکات فرساینده مچ مثل ماشین‌نویسی و کار با مته برقی ممکن است استعداد ابتلا به نشانگان رینو را افزایش دهد.

در مبتلایان به این نوع گرفتاری شدیدتر است و هر زمستان بدتر می‌شود. ممکن است فقط یک انگشت، دست، یا پا را گرفتار کند. نشانگان رینو می‌تواند به زخم‌های پوستی یا آسیب بافتی منجر گردد.

درمان سردی دست یا پا

دست‌ها را در آب گرم فرو برید. اگر مشغول کار با چیزی سد هستید ـ مثلاً مرغ منجمد تمیز می‌کنید ـ گاه‌گاه دستتان را زیر آب گرم ببرید تا رگ‌های خونی باز بمانند خون در آنها جریان داشته باشد.

دست‌هایتان را بچرخانید. چرخاندن دست‌ها مانند یک آسیاب بادی به‌مدت یک یا دو دقیقه به راندن خون به انگشتان کمک کرده و گرفتگی رگ‌ها را برطرف می‌کند. در این ورزش، آرنج، مچ، و انگشتان را صاف نگهدارید.

آب میوه گرم بخورید. وقتی دمای بدن پائین می‌آید، آب میوه گرم حرارت بدن را فوراً بالا می‌برد، چون قند آن انرژی آنی را تأمین می‌کند. اما قهوه داغ مناسب نیست، چون کافئین رگ‌ها را باز می‌کند، اما این گشادگی عملاً باعث از دست رفتن گرما شده و لرزیدن را بیشتر می‌کند.

ماهی بخورید. روغن ماهی با کم کردن انقباض رگ‌های خونی تأمین کننده خون انگشتان دست و پا علائم نشانگان اولیه رینو را آرام می‌کند. در یک بررسی، در ۵ نفر از ۱۱ نفر مبتلا که به‌مدت سه ماه هر روز یک کپسول روغن ماهی می‌خوردند، علائم بیماری به‌کلی از بین رفت. در مورد خوردن کپسول‌های روغن‌ ماهی با پزشک خود مشورت کنید. خوردن روزانه انواع ماهی می‌تواند از یخ‌ زدن انگشتانتان جلوگیری کند.

لباس مناسب بپوشید. قرار گرفتن در معرض سرما نشانگان رینو را تشدید می‌کند، چون خون از انتها به مرکز بدن منتقل می‌شود. بدن را با پوشیدن لباس‌های گشاد گرم بپوشانید تا بدن سرد نشود. لایه درونی لباس اگر ترکیب نخی و نایلنی باشد بهتر است تا نخی خالص، چون تبخیر عرق حاصل از لرز را آسان‌تر می‌کند.

دست‌ها را بپوشانید. تا ۵۵ درصد گرمای بدن از طریق دست‌ها خارج می‌شود. پس محیط بیرون سرد می‌شود، دست‌هایتان را بپوشانید.

دستکش چهار انگشتی بپوشید. کنار هم بودن انگشتان دست به گرم شدنشان کمک زیادی می‌کند. پوشیدن دستکش چهار انگشتی بهتر از دستکش معمولی است.

جوراب گرم بپوشید. اگر در روزهای سرد بیرون از خانه هستید، پوشیدن جوراب گرم از سرد شدن پاها جلوگیری می‌کند. همراه داشتن کیسه‌های کوچک آب گرم که در فروشگاه‌های ورزشی و داروخانه‌ها موجود است فکر خوبی است می‌توان آنها را در جیب، دستکش، چکمه یا حتی کفش گذاشت.

از دور فرمانی استفاده کنید. اگر رانندگی می‌کنید، در روزهای سرد تماس دست با فرمان سرد اتومبیل باعث تخلیه سریع خون از آنها می‌شود. استفاده از دور فرمانی آن را گرم نگاه می‌دارد.

دستکش آشپزخانه بپوشید. هنگام جستجوی داخل فریزر و برداشتن غذای منجمد دستکش آشپزخانه به دست کنید. حتی لیوان آب سرد را نیز با دستمالی به دست بگیرید یا از لیوان‌های دو جداره استفاده کنید.

روی کاشی‌های سرد را بپوشانید. اگر مدت طولانی روی بعضی کاشی‌های کف آشپزخانه یا اتاق می‌ایستید، روی آنها را با فرشی بپوشانید.

دمای اتاق خواب را تنظیم کنید. سوخت و ساز بدن در هنگام خواب آهسته می‌شود و بالا نگاه‌داشتن دمای بدن در این هنگام اهمیت دارد. پوشیدن جوراب و حتی دستکش در هنگام خواب گرمای بیشتری را در بدن نگاه می‌دارد.

سرخرگ‌ها را عادت دهید. این روش آموزش سرخرگ‌ها بسیار مؤثر است. اول در اتاقی با دمای متوسط ـ نه زیاد گرم و نه زیاد سرد ـ دست‌هایتان را پنج دقیقه در آب داغ بگذارید.

بعد حوله‌ای به دور آنها پیچیده و به محیط سردتری ـ مثل زیر زمین یا حیاط ـ بروید حالا حوله را باز کنید و دست‌ها را به مدت ده دقیقه در ظرف آب داغ بگذارید. سپس به اتاق اول برگردید و دوباره دست‌ها را در آب داغ بگذارید. این کار را روزی سه تا شش دفعه انجام دهید تا به ۵۰ بار برسد. تحقیقات نشان داده است که با این کار دمای دست‌ها در محیط سرد تا ۷ درجه بالاتر باقی می‌ماند. تأثیر این ورزش تا دو سال یا بیشتر ادامه دارد. 

 چه وقت به پزشک مراجعه کنیم؟

ـ سردی دست یا پا مانع فعالیت‌های عادی می‌شود.
ـ ورم و تغییر رنگ در انگشتان یا ورم مفاصل هم وجود دارد.
ـ زخمی بر روی انگشتان دست یا پا وجود دارد.

---