دو روی ظروف یکبار مصرف

شاید وقتی برای اولین بار ظروف یکبار مصرف وارد بازار شد، کسی فکرش را نمی‌کرد روزی برسد که این‌گونه جای خود را در سبد خانوار باز کند و کنار گذاشتن آن سخت و گاهی ناممکن به نظر برسد.

این ظروف از رنگی گرفته تا بی‌رنگش در بسیاری از جاها همچون بیمارستان‌ها، مهدکودک‌ها، رستوران‌ها، خانه‌ها و در بسیاری مراسم‌ها از عزا گرفته تا عروسی و تولد و... استفاده می‌شوند و کمتر فردی را می‌توان دید که با آنها سروکار نداشته باشد؛ چراکه بسیاری از مردم بر این اعتقادند که ظروف یکبار مصرف بهداشتی هستند و احتمال ابتلا به مسمومیت‌های غذایی را کاهش می‌دهند، البته در نقطه مقابل برخی نیز به این موضوع توجه می‌کنند که این ظروف باعث ایجاد آلودگی‌های زیست‌محیطی می‌شوند؛ ولی در حقیقت مسائل بهداشتی مربوط به ظروف یکبار‌مصرف بسیار فراتر از این گفته‌هاست، بنابراین اگرچه نمی‌توان بسادگی مصرف خواسته و ناخواسته آن را کنار گذاشت، اما بهتر است در چگونگی مصرف آن دقت بیشتری کرد.

از آلودگی میکروبی تا آلودگی شیمیایی

شکی در این نیست که ظروف یکبار مصرف کاهش آلودگی‌های میکروبی در مواد غذایی را به همراه دارد؛ ولی سؤال این است که آیا فقط این آلودگی‌های میکروبی هستند که برای سلامتی مضر هستند؟ اینجاست که بحث درخصوص آلودگی‌های شیمیایی بالا می‌گیرد و دیگر نمی‌توان آنها را با حرارت دادن و پختن غذا از بین برد. گاهی اوقات تاثیر این نوع آلودگی‌ها به قدری تدریجی و طولانی است که کمتر کسی ایجاد برخی بیماری‌ها به واسطه آلودگی‌های شیمیایی را باور می‌کند.

تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که هنگام نگهداری مواد غذایی در ظروف پلاستیکی، بسته به شرایط ماده غذایی، مقداری ترکیبات مونومری و پلیمری به داخل غذا وارد می‌شوند که خطراتی را برای سلامتی به همراه دارند. برخی از این مواد مانند پلی‌استیرن که در بسته‌بندی بسیاری از مواد غذایی یافت می‌شوند، پس از این‌که وارد بدن شدند و سیستم‌های سم‌زدایی قادر به خنثی‌سازی و دفع آنها از بدن نشد، با توجه به این‌که محلول و پرچرب هستند، به بافت چربی بدن منتقل می‌شوند و در آنجا تجمع می‌کنند که با توجه به این‌که قسمت قابل ملاحظه‌ای از بافت مغزی و سیستم عصبی را چربی تشکیل می‌دهد، تجمع این مواد در این بافت‌ها می‏تواند موجب اختلالات مزمن یا حاد در سیستم عصبی شود که از جمله عوارض آن می‌توان به خستگی، افسردگی، حالات عصبی، بی‌خوابی و حتی اختلالات خونی مانند کاهش پلاکت‏های خونی و هموگلوبین و اختلالاتی از قبیل ناهنجاری‏های کروموزومی‏ و لنفاوی اشاره کرد.

همه چیز زیر سر ترکیبات شیمیایی!

پلی‌وینیل‌کلراید (PVC) نیز یکی دیگر از مواد پلاستیکی پراستفاده در صنایع بسته‌بندی مواد غذایی است که می‌تواند برای سلامت مصرف‌کنندگان خطرناک باشد. نگهداری طولانی‌مدت مواد غذایی یا استفاده از این نوع ظروف برای سرو غذاهای گرم، باعث ورود مقداری از ترکیب پلی‌وینیل‌کلراید به داخل مواد غذایی شده و در درازمدت می‌تواند زمینه ابتلا به برونشیت مزمن، زخم‌های گوارشی، بیماری‌های پوستی، کاهش شنوایی و بینایی و اختلالات کبدی شود.

بیسفنل Bisphenol-A) A ) که در پلاستیک‌های سخت و شفاف مورد استفاده قرار می‌گیرد و در مواد اولیه بطری‌های آب، شیشه شیر کودک و دیگر بسته‌بندی‌های مواد غذایی وجود دارد، از دیگر ترکیباتی است که برای سلامت انسان خطر دارد. این ماده بر بافت مغز تاثیر سوء دارد و می‌تواند باعث بروز نواقص جنینی، بیش‌فعالی، بیماری‌های قلبی و عروقی، بلوغ زودرس، اختلالات هورمونی و بروز ناباروری در مردان و سرطان پروستات شود. برخی ترکیباتی که برای تولید این نوع ظروف مورد استفاده قرار می‌گیرند، اثرات شبه‌استروژنی در بدن تولید می‌کنند. استروژن هورمون حیاتی برای سلامت زنان است؛ ولی اثرات شبه‌استروژنی مواد موجود در ظروف یکبار مصرف می‌تواند زمینه ابتلا به سرطان سینه را در زنان افزایش دهد.

پلی‌اتیلن نیز یکی از پرمصرف‌ترین مواد اولیه برای ساخت بسته‌بندی‌های مواد غذایی به شمار می‌رود که معمولا با علائم PET و PETE که روی بسته‌بندی حک می‌شوند، می‌توان به وجود آن در بسته‌بندی مواد غذایی پی برد، به شرط این‌که مدت زمان زیادی از نگهداری ماده غذایی در این نوع ظروف نگذشته باشد خطرات چندانی برای سلامتی نخواهد داشت؛ ولی مشکل زمانی آغاز می‌شود که برای چند بار این ظروف مورد استفاده قرار بگیرند. این کار باعث ورود بیش از اندازه ترکیبات سمی به داخل ماده غذایی می‌شود که می‌تواند سرطان‌زا بوده و اختلالات هورمونی ایجاد کند.

به دنبال ظروف نسل جدید

طبق بررسی‌ها، استفاده از ظروف چوب پنبه‌ای برای غذاهای گرم بهتر است، چون موادی از خود آزاد نمی‌کنند؛ ولی این موضوع به این معنا نیست که هیچ مشکلی ما را تهدید نمی‌کند؛ بلکه با توجه به خللی که در این ظروف وجود دارد، غذای گرم یا سرد باید بلافاصله مصرف شود تا قارچ‌ها فرصت رشد و نمو پیدا نکنند؛ چون بیماری بلافاصله بروز نمی‌کند و ممکن است فرد هیچ‌گاه علت بیماری‌اش را متوجه نشود.

حتما برای شما هم پیش آمده است که در بسیاری از مراسم‌های مذهبی و اعیاد در کوچه و خیابان با سینی پر از نوشیدنی‌های سرد و گرم مواجه بوده‌اید و دلتان خواسته تا یک لیوان از آن را امتحان کنید؛ ولی آیا تاکنون به این فکر افتاده‌اید که مصرف برخی از این نوشیدنی‌ها که اغلب در ظروف یکبار مصرف هستند، می‌توانند شما را بیمار کنند؟

پس بهتر است بدانید نوشیدن چای داغ در لیوان‌های پلاستیکی اعم از نوع شفاف، مات یا سفید با گرمای بالا مضر است و بهتر است در این موارد، از لیوان‌های با منشأ کاغذی و مقوایی استفاده کرده و فقط برای نوشیدنی‌های خنک از سایر لیوان‌ها استفاده کنیم.

ظروف بی‌ضرر نشاسته‌ای

در سال‌های اخیر بسیاری از کشورها از جمله ایران، با توجه به مشکلات و بیماری‌هایی که ظروف یکبار مصرف همراه خود می‌آورند، به فکر ساخت این ظروف با منشأ گیاهی بوده‌اند و طی تحقیقات و آمار به‌دست آمده، توانسته‌اند در این امر موفق و قادر به تولید این ظروف شوند.

امروز با افزایش نگرانی‌های زیست‌محیطی و همچنین افزایش بهای نفت، استفاده از ترکییات طبیعی و تجزیه‌پذیر برای تولید ظروف یکبار‌مصرف توجیه‌پذیر شده است. با توجه به این‌که این ظروف حاوی مونومرها و پلیمرهای یاد شده نیستند، استفاده و جایگزین کردن آنها با ظروف معمول یکبار مصرف علاوه بر این‌که می‌تواند محیط‌زیست را سالم نگه‌ دارد، سلامتی انسان را نیز به‌ مخاطره نمی‌اندازد. این نوع ظروف با استفاده از نشاسته ذرت، گندم، سیب‌زمینی و نیشکر تولید می‌شود. برای عایق کردن این ظروف معمولا از موم زنبور عسل استفاده می‌کنند. البته گاهی از پوشش‌های پلیمری نیز برای این منظور بهره می‌برند که می‌تواند زیان‌هایی را برای سلامت
از جمله بیش‌فعالی در کودکان را به دنبال
داشته باشد.

بنابراین در تهیه این نوع ظروف نیز باید دقت به عمل آید و از نوع استاندارد آن استفاده شود.

استفاده نادرست از ظروف یکبار مصرف

- ‌ برای سرو کردن غذاهای گرم و داغ از ظروف یکبار مصرف، بخصوص انواع شفاف آن استفاده نکنید؛ چون در حرارت‌های بالا مقدار مواد شیمیایی که از ظروف وارد مواد غذایی می‌شود، افزایش پیدا می‌کند. همچنین منجمد کردن آب و مواد غذایی نیز داخل این ظروف خطرناک است و این کار که در فصول گرم رواج پیدا می‌کند، می‌تواند باعث افزایش انتقال مونومرها و پلیمرها به مواد غذایی ‌شود.

- ‌ بهتر است برای نگهداری طولانی‌مدت مواد غذایی از این نوع ظروف استفاده نشود و به یاد داشته باشید که ظروف شیشه‌ای و لعابی، بهترین ظروف برای نگهداری مواد غذایی در طولانی‌مدت هستند. علاوه بر این به تاریخ تولید مواد غذایی که در بسته‌بندی‌های پلاستیکی ارائه می‌شوند، توجه کنید و آنهایی را بخرید که کمترین زمان از تاریخ تولید آن گذشته است.

- ‌ استفاده از ظروف پلاستیکی و یکبار مصرف در اجاق‌های مایکروویو بسیار خطرناک است. برای این کار بهتر است از ظروف پیرکس یا سرامیکی استفاده شود.

- ‌ ظروف یکبار مصرف رنگی، علاوه بر ترکیبات مونومری و پلیمری مواد رنگی را نیز به ماده غذایی انتقال می‌دهند و خطرات بیشتری را به همراه خواهند داشت؛ بنابراین بهتر است از انواع بی‌رنگ آن استفاده شود.

- ‌ غذاهای مایع و اسیدی بیشتر از دیگر مواد غذایی، مواد سمی را از ظروف یکبار مصرف به داخل خود انتقال می‌دهند. پس تا جای ممکن از این ظروف برای سرو کردن و نگهداری غذاهای مایع استفاده نکنید.

- ‌ هنگام خرید این ظروف دقت کرده و از استاندارد بودن آن اطمینان حاصل کنید. انواع غیراستاندارد این ظروف مقدار مونومر زیادتری به مواد غذایی منتقل می‌کنند که خطرات بیشتری برای سلامت دارند.

---