تومورهایی که مرکز فرماندهی بدن را هدف گرفته‌اند
همه ما می‌دانیم که مغز مرکز فرماندهی بدن است. هیچ فعالیتی در بدن نیست که از سوی مغز کنترل و رهبری نشود. حافظه، حواس، حرکت عضلات، یادگیری، عملکرد ارگان‌ها و عروق همه و همه توسط مغز مدیریت می‌شود از این‌روست که مغز سالم یعنی انسان سالم. در آن‌سوی داستان سلول‌های تومورال که می‌توانند با توجه به ماهیتشان به هر ارگانی از بدن دست‌درازی کنند اگر به جان مغز بیفتند توفانی را به پا می‌کنند که شاید هرگز در جای خود ننشیند از این‌رو دانستن ماهیت تومورهای مغزی برای هر فردی اهمیت بسیاری دارد.
تومورهای مغزی در حقیقت توده‌ای از سلول‌های طبیعی یا غیرطبیعی هستند که بی‌هیچ علتی در مغز شروع به تکثیر می‌کنند و آرام‌آرام بر تعدادشان افزوده می‌شود و صدالبته همچون دیگر توده‌های تومورال انواع خوش‌خیم و بدخیم دارند. یکی از مهم‌ترین خاصیت‌های این نوع تومورها رشد مرموزانه و بدون علامت آنهاست، از این‌رو معمولا این تومورها وقتی تشخیص داده می‌شوند که مناطق وسیعی از حفره مغزی را اشغال کرده‌اند و همین مساله قدری درمان را مشکل می‌سازد. البته رشد آهسته این نوع تومورها معمولا به موارد خوش‌خیم آنها اختصاص دارد و از آن‌طرف موارد بدخیم این نوع تومورها رشدی برق‌آسا دارند و در مدت کوتاهی قسمت‌های وسیعی از مغز را مورد حمله خود قرار می‌دهند که به انواع بدخیم این تومورها سرطان‌های مغز نیز می‌گویند.
پزشکان تومورهای مغزی را فارغ از ماهیتشان به 2 نوع اولیه و ثانویه تقسیم می‌کنند. تومورهای اولیه آنهایی هستند که از عروق و پرده‌های مغزی و بافت خود مغز منشأ می‌گیرند که معمولا نیمی از آنها خوش‌خیم هستند. دسته دوم یعنی انواع ثانویه این تومورها در حقیقت تومورهای متاستاتیک هستند یعنی بیمار قبلا به نوعی سرطان در ارگانی دیگر غیر از مغز مبتلا بوده که حال آن تومور به بافت مغزی دست‌اندازی کرده و به بیان پزشکی متاستاز داده است. این تومورها در اکثر اوقات بدخیم هستند و ماهیتی کاملا تهاجمی و کشنده دارند که البته در ادامه خواهیم گفت که این روزها پزشکان برای این نوع تومورها نیز راه‌های درمانی مختلف و امیدوارکننده‌ای پیدا کرده‌اند. از نظر شیوع این نوع تومورها، تقریبا هر دو نوع در یک سطح قرار دارند و هر کدام نیمی از موارد را تشکیل می‌دهند اما برخی منابع شیوع موارد متاستاتیک را بیشتر از تومورهای اولیه می‌دانند.
تومورهای مغزی، تهدیدی برای همه گروه‌های سنی
شاید از خود بپرسید که تومورهای مغزی در چه سنی بیشتر خود را نشان می‌دهند اما تحقیقات نشان داده که در هر سنی این نوع تومورها می‌توانند شکل بگیرند. حتی این نوع تومورها در دوران جنینی نیز دیده می‌شوند که برخی با عمل‌های جراحی نوین درمان می‌شوند اما مواردی که در دوران جوانی برای اولین بار پدیدار می‌شوند درصد بدخیم بودنشان بالاتر است. در افراد مسن نیز به دلیل این‌که شیوع سرطان‌ها بالاتر می‌رود باز هم شاهد یک پیک دیگر در تومورهای بدخیم مغزی هستیم که طبیعتا درمان این تومورها در اغلب اوقات کار بسیار مشکلی است. این‌که چه عواملی ریسک بروز تومورهای مغزی را بالا می‌برند، عنوان مبحثی است که در ادامه برایتان توضیح خواهیم داد.
با مهم‌ترین عوامل زمینه‌ساز تومورهای مغزی آشنا شوید:
قطعا همه ما به دنبال این هستیم که بدانیم چه عاملی در بدن افراد بیمار وجود دارد که آنها را به این نوع تومورها مبتلا می‌کند. شناختن این عوامل نه‌تنها به کنترل بیماری افراد کمک می‌کند که نوعی پیشگیری نیز محسوب می‌شود.
ژنتیک تومورها: خیلی‌ها از ارث و ژنتیک در پیدایش تومورهای مغزی می‌گویند اما تحقیقات نشان داده که غیر از یک نوع تومور مغزی با نام نوروفیبروماتوزیس که زمینه ژنتیک دارد برای دیگر تومورهای مغزی خیلی نمی‌توان زمینه ارثی پیدا کرد. اگرچه پزشکان بر حسب تجربه به بیمارانشان هشدار می‌دهند که در فرزندانشان به دنبال علائم تومورهای مغزی بگردند به این معنا که فرزندان افراد بیمار در معرض خطر بیشتری قرار دارند اما باز هم این نکته اثبات نشده است.
مراقبت در برابر اشعه‌های مضر: از این مورد دیگر نمی‌توان براحتی گذشت. خانم‌های باردار در دوران بارداری مراقب اشعه‌های مضر باشند چرا که ثابت شده تابش اشعه‌های مضر به بافت مغزی بویژه در دوران شکل‌گیری این بافت، خطر بروز تومورهای مغزی را بالا می‌برد. علاوه بر خانم‌های باردار کسانی که برحسب شغلشان در معرض تشعشعات قرار دارند نیز فرقی نمی‌کند، آنها هم امکان دارد روزی طعم تلخ تومورهای مغزی را نیز بچشند.
ارتباط بزرگی سر با تومورهای مغزی: عامل بعدی که در شکل‌گیری بیشتر تومورهای مغزی در انسان دخیل است، اندازه دور سر در بدو تولد است. محققان دریافتند که هر چه اندازه دور سر در بدو تولد بزرگ‌تر باشد، خطر ابتلا به تومورهای مغزی بیشتر است.
در این تحقیق ثابت شد که به ازای هر سانتی‌متر افزایش محیط سر در بدو تولد خطر نسبی تشکیل تومورهای مغزی 27 درصد افزایش می‌یابد که البته در نوع خود رقم بسیار بالایی است. البته این فرضیه خیلی دلایل قانع‌کننده‌ای نداشته است و هم‌اکنون بسیاری از دانشمندان علوم‌زیستی این موضوع را قبول ندارند اما در هر حال محققان این طرح بر این باورند، کسانی که سرهای بزرگ‌تری دارند طبیعتا تعداد سلول‌های مغزیشان بیشتر است و این افراد خطر سرطان‌سازی در مغزشان بیشتر است.
اشتراکات عوامل سرطان‌ساز
افزون بر علل اختصاصی که در بالا آمد، برخی عوامل مشترک هم سرطان‌ساز محسوب می‌شوند که استعمال دخانیات، مصرف الکل، ابتلا به هرنوع سرطان دیگر و برخی بیماری‌های عفونی حاد همچون ایدز از مهم‌ترین موارد به شمار می‌روند. همه تومورهای مغزی علائمی دارندکه آنها را باید شناخت.
شما باید با علائم زودرس تومورهای مغزی آشنا شوید، چراکه بسیاری از این تومورها در همان مراحل ابتدایی علائمی دارند که اگر آنها را زود شناسایی کنیم، جان بیمارمان را از خطر مرگ نجات داده‌ایم.
سردردهای مشکوک:یکی از مهم‌ترین علائم تومورهای مغزی سردردهایی است که بیمار را مدت‌ها رنج می‌دهد و وی توجهی به آن نمی‌کند. خیلی اوقات این بی‌توجهی نوعی هراس بیمار از واقعیتی است که نمی‌خواهد با آن مواجه شود اما به هر حال سردردهایی که در اکثر اوقات بدون ارتباط با استرس و فشار کاری سراغ بیمار می‌آید، باید بررسی شود. از همه مهم‌تر تکلیف سردردهای مزمن باید هر چه زودتر مشخص شود. خیلی اوقات بیمار از سردردی شکایت دارد که سال‌هاست بیمار را می‌آزارد و چون به متخصص مراجعه نکرده همیشه با مصرف مسکن آن را تسکین داده، حال آن که این سردرد در نتیجه توموری بوده که بتدریج در حال رشد بوده و متاسفانه بیمار به آن توجه نکرده است.
در این میان سردردهای صبحگاهی و سردردهایی که بیمار را شب هنگام از خواب بیدار می‌کند، بسیار اهمیت دارند و حتما بیمار باید با انجام یک MRI یا CT SCAN از مغزش تومورهای مغزی را در خود ردیابی کند.
علائم گوارشی همیشه گوارشی نیستند
خیلی اوقات تومورهای مغزی به دلیل این‌که سبب افزایش فشار داخل مغزی و مایع مغزی نخاعی می‌شوند خود را با علائم شبه گوارشی نشان می‌دهند. تهوع و استفراغ‌های صبحگاهی همراه با سردردهای مزمن را که گاهی سراغتان می‌آید جدی بگیرید. این علائم گوارشی که بویژه به شکل استفراغ‌های جهنده صبحگاهی به سراغتان می‌آید، بشدت برای تومورهای مغزی اختصاصی هستند از این‌رو سریعا به یک نورولوژیست یا همان متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب مراجعه کنید تا بررسی‌های لازم صورت گیرد.
اختلالات حسی و حرکتی با اهمیت ویژه
اگر در برخی ساعات روز دچار بی‌حسی و لمس برخی نقاط ویژه از دستان یا پاهایتان می‌شوید که بکرات سراغتان آید، این علامت را خیلی جدی بگیرید. در این بین فلج شدن گذرای دست‌ها یا پاها نیز وضعیتی مشابه دارد و باید حسابی آنها را جدی گرفت. این علامت به دلیل فشاری است که تومور به اعصاب حسی یا حرکتی که ریشه آنها در حفره مغزی است، وارد می‌کند و با رشد تومور در حفره جمجمه تشدید می‌شود.
اختلالات رفتاری در سالمندان جدی گرفته شود
این دسته از علامت‌ها که به شکل اختلالات حافظه، تکلم، نوشتن و طراحی کردن خود را نشان می‌دهد، معمولا در سالمندانی است که دچار تومور مغزی شده‌اند. به عنوان مثال پدرتان که سنی از وی گذشته است در چند ماه اخیر به‌طور حاد دچار دوره‌هایی از حواس‌پرتی و از بین رفتن حافظه می‌شود که پس از چند ساعت یا چند روز این وضعیت به حال اول بر می‌گردد، این علامت نشان از شکل‌گیری وضعیتی وخیم در مغز است که هر چه زودتر باید بررسی شود.
درمان‌های پیش روی بیماران
به واقع چه کسی است که در نهایت درمان را جستجو نکند و تنها این نکته برایش مهم باشد؟ این روزها روش‌های درمانی تومورهای مغزی با سرعت هرچه تمام‌تر رو به پیشرفت است و هم‌اکنون در کشورمان این روش‌ها از سطحی بالا برخوردار است و چه بسیار بیماران مبتلا که همه روزه می‌بینیم به کنترل شدن بیماریشان لبخند رضایت می‌زنند و خدای خود را شاکر هستند.
جراحی‌های مغز: اگرچه بسیاری از تومورهای مغزی ماهیتی خوش‌خیم دارند و به دلیل جمع‌وجور بودنشان جراح می‌تواند آن را خارج کند، اما باز هم بسیاری از تومورهای مغزی بویژه انواع بدخیم‌شان هستند که به دلیل وسعتشان جراحی راه چاره آنها نیست و اساسا نباید این‌گونه به آنها دست زد. هم‌اکنون در کشورمان روش‌های جراحی میکروسکوپی حرف نخست را در درمان این نوع تومورها می‌زند و بهره‌‌گیری از سیستم‌های راهبردی
(Navigation) و همچنین نورومانیتورینگ توانسته پیگیری مسیر جراحی را برای جراح ساده‌تر کند و از این طریق جراحی‌ها را دقیق‌تر و اشتباهات و خطرات هنگام جراحی را به حداقل برساند.
شیمی درمانی: همیشه اسم شیمی درمانی که به میان می‌آید، تصویری از بیماری برایمان تداعی می‌شود که تمام موهای بدنش ریخته و دیگر دارد نفس‌های آخرش را می‌کشد که صد البته دیگر این روزها می‌توان براحتی آن تصویر تلخ گذشته را به فراموشی سپرد. روش دیگر درمان سلول‌های تومورال مغزی، استفاده از شیمی درمانی است اما نه شیمی‌درمانی‌های گذشته بلکه این روزها نسل داروهای شیمی درمانی خیلی تغییر کرده و از عوارض این داروها بسیار کاسته شده است، از این‌رو دیگر شاهد بیماران نسل قدیم نیستیم. علاوه بر آن طول عمر بیمارانی که حتی تومورهای بدخیم دارند و در حال شیمی درمانی هستند نیز افزایش قابل توجهی پیدا کرده است.
پرتو درمانی: پرتو درمانی نیز روش دیگری است که در آن با پرتوهای سرطان‌کش، سلول‌های تومورال را در مغز نابود می‌کنند. البته عوارضی همچون خستگی، واکنش‌های پوستی در محل برخورد اشعه و آسیب‌های مغز استخوان ممکن است مشاهده شود که عموما برگشت‌پذیر و زودگذرند.
نانوتکنولوژی: این روزها در کشورمان خبرهای خوشی درخصوص استفاده از فناوری نانوتکنولوژی در درمان سرطان‌ها بویژه سرطان‌های مغز به گوش می‌رسد. هم‌اکنون با فناوری نانو ریزداروهایی را می‌سازند که علاوه بردرمان تومورهای مغزی، می‌توانند در تشخیص این نوع تومورها نیز مفید باشند به این ترتیب که این داروها خاصیتی دارند که براحتی به سمت سلول‌های تومورال حرکت می‌کنند و آنها را تشخیص می‌دهند و از این طریق می‌توان این سلول‌ها را تخریب کرد. هم‌اکنون این فناوری بسرعت در حال پیشرفت است و باید منتظر خبرهای خوش‌تری نیز بود.
کشاورزان مراقب خود باشند
دسته دیگری که در معرض ابتلا به تومورهای مغزی هستند، کشاورزان و کارگران شاغل در باغات هستند. پژوهشگران فرانسوی در تحقیقات خود نشان دادند کشاورزانی که در معرض مقادیر زیاد مواد افت‌کش و سموم کشاورزی قرار دارند بیشتر در معرض خطر ابتلا به تومورهای مغزی هستند. در این بین کارگران باغاتی که برای معدوم کردن حشرات و قارچ‌ها نیز از سموم شیمیایی استفاده می‌کردند در زمره این دسته قرار می‌گیرند. در بین تومورهای مغزی نوع گلیوم ـ که نوع خطرناک و کشنده تومورهای مغزی است ـ گویا در اولویت قرار دارد و این دسته از افراد بیشتر به این نوع تومور مبتلا می‌شوند. به گزارش خبرگزاری فرانسه، کسانی که حتی از این سموم برای مراقبت از گل‌های خانگی نیز استفاده می‌کنند، همچون کشاورزان در معرض ابتلا به این نوع تومورها قرار دارند و اینجا همان‌جایی است که می‌توانیم فرق زندگی سنتی و ماشینی را براحتی لمس کنیم.
