همه چیز درباره سی‌تی آنژیوگرافی

امروزه کلمه سی‌تی با چشم و گوش بسیاری از مردم آشناست. افراد زیادی هم حتی این دستگاه را از نزدیک دیده‌اند. هرکس پیر باشد یا جوان، ورزشکار باشد یا یک فرد عادی، فرقی نمی‌کند، گاهی لازم است که خود را به دست این دستگاه بسپارد تا عکس‌های دقیق آن، به پزشکان در تشخیص و درمان بیماری او کمک کنند. به طور کلی پزشکان از دستگاه سی‌تی در تهیه عکس از بافت‌های مختلف بدن مانند مغز، کبد، ماهیچه‌ها، شکم و استخوان‌ها استفاده می‌کنند.

 از طرف دیگر در چند سال اخیر، با پیشرفت‌هایی که به دست آمده دستگاه سی‌تی قادر به تهیه تصویر از عضو حساسی مثل قلب هم شده است. با توجه به این‌که قلب یک عضو متحرک بوده و مدام در انقباض و انبساط می‌باشد و گردش خون در رگ‌ها با سرعت انجام می‌گیرد، عکسبرداری از آنها تا همین اواخر مشکل بود. ولی امروزه با ساخت و تولید دستگاه سی‌تی آنژیوگرافی این کار شدنی است و این امر کمک بزرگی برای بیماران به شمار می‌رود. سی‌تی آنژیوگرافی (CTA) در اصل خلاصه سه کلمه

 Computed Tomography Angiography است دستگاه آنژیوگرافی برای تشخیص میزان گرفتگی رگ‌های قلب به کار می‌رود. در این روش بیمار را بستری و گاهی هم اگر لازم باشد، بیهوش می‌کنند. سپس یک لوله را از یک شریان(معمولا این شریان در ناحیه ران قرار دارد) به داخل رگ‌های قلب می‌فرستند و با تزریق ماده حاجب، از قلب بیمار عکس می‌گیرند. این عکس‌ها، باز یا بسته بودن رگ‌هایی را که وظیفه خون‌رسانی به خود قلب را دارند، نشان می‌دهند.

اما بتازگی دستگاه CTA هم به کمک پزشکان آمده است تا آنها تصاویری با وضوح بالا از رگ‌های اصلی بدن بیمار بگیرند و میزان باز و بسته بودن رگ را مشخص کنند. در CTA در اصل از همان روش CT استفاده می‌شود ولی با این تفاوت که تصاویر به صورت سه بعدی در می‌آید تا دید بهتری به پزشک داده شود. به طور کلی مزایای CTA نسبت به دستگاه آنژیوگرافی عبارتند از:

انجام آن برای بیمار آسان است و در این شرایط بیمار ترس و نگرانی کمتری دارد.

همچنین سرعت عمل این دستگاه زیاد است. حداکثر در 20 دقیقه کار انجام می‌شود و از همه مهم‌تر آن‌که بیمار پس از انجام CTA فورا مرخص می‌شود. اما نباید فراموش کرد که حرف آخر را در تعیین شدت و نوع درمان بیماری قلبی، همچنان آنژیوگرافی می‌زند. چرا که از CTA در مواقعی که ضربان قلب بیمار بسیار تند یا کند است، تصاویر خوبی به دست نمی‌آید. همچنین استفاده از این دستگاه برای بیماران کلیوی و دیابتی مناسب نیست و در ضمن بعضی از بیماران ممکن است واکنش‌های حساسیت زا نسبت به ماده حاجب نشان بدهند.

مراحل انجام CTA

برای انجام این روش بیماران حداقل 4 ساعت قبل از آزمایش CTA نباید چیزی بخورند. اما داروی خود را به کمک مقدار کمی آب می‌توانند میل کنند. ابتدا بیمار را آماده کرده سپس ماده حاجب را از طریق ورید دست یا بازو تزریق می‌کنند.

پس از تزریق، بیمار ممکن است در دهان خود، مزه فلزی مانند را احساس کند یا کمی هیجان‌زدگی و سرخ شدن را احساس کند که طبیعی است و اگر بیماران مشکل تنفسی یا هر وضع غیرعادی دیگر احساس کردند باید به کارشناس اطلاع دهند.

در طول این مدت کارشناس به بیمار کمک خواهد کرد که در وضعیت صحیح قرار بگیرد.

پس از خوابیدن روی تخت و در حین انجام عمل CTA، بیمار باید بسیار آرام و بی‌حرکت بماند. این کار برای وضوح و کیفیت تصاویر بسیار مهم است. تخت به طور خودکار به داخل دستگاه وارد شده و وضعیت‌های لازم را به خود می‌گیرد.

در هر وضعیت دستگاه تصاویر لازم را گرفته و به کمک کامپیوتر از آنها تصاویر سه بعدی می‌سازد.

معمولا بیمار پس از CTA می‌تواند کلیه فعالیت‌های عادی خود را انجام دهد.

در CTA، اساسا از همان تکنیک دستگاه‌های CT استفاده شده است. دستگاه CT، به کمک اشعه X از هر نقطه از بدن تصویربرداری می‌کند. یعنی ابتدا اشعه X از چند زاویه مختلف به عضو مورد نظر تابانده می‌شود و سپس بازتاب آن به کمک کامپیوتر و فرمول‌های خاص ریاضی مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد و عاقبت، تصویر مورد نظر بازسازی می‌شود البته در CTA این تصاویر به صورت سه بعدی در می‌آید تا دید بهتری به پزشک داده شود.

به عبارتی دستگاه سی‌تی آنژیوگرافی تصاویر سه بعدی بسیار دقیق از عروق بزرگ و قلب تهیه می‌کند که به کمک آنها تشخیص و مشاهده پلاک‌های چسبیده به دیواره داخلی عروق امکان‌پذیر می‌شود. ضمن آن‌که به کمک تصاویر این دستگاه امکان تشخیص و مشاهده انسداد عروق شریانی وجود دارد. به‌طور کلی برای سهولت بیماران و کاهش ترس و نگرانی‌های آنان از یک‌سو و افزایش سرعت عمل، از سی‌تی آنژیوگرافی استفاده می‌شود. این روش به دلیل آن که از کاتتر استفاده نمی‌کنند و بیمار مجبور به بستری شدن نیست و ضمنا روش تهاجمی به شمار نمی‌رود، مزایای زیادی برای بیماران دارد.

این در حالی است که در روش آنژیوگرافی مرسوم، از تعبیه یک کاتتر در شریان بیمار برای تزریق ماده حاجب استفاده می‌کنند. روند عمل کند و طولانی و هزینه آن بالاست. بنابراین منطقی و اقتصادی است که ابتدا به بیمار استفاده از CTA توصیه گردد. به عبارت دیگر انجام CTA برای بیمارانی که از نارسایی حاد شریانی رنج نمی‌برند و دارای علائم حاد مانند درد قفسه صدری، تنفس سخت و کوتاه نیستند یا بیمارانی که نتیجه آزمایش استرس تست آنها چندان واضح نیست مناسب‌تر خواهد بود. البته باید متذکر شویم که برای تعیین دقیق گرفتگی شریانی و اخذ تصمیم نهایی درباره وضعیت بیمار و نحوه درمان آن، همچنان آنژیوگرافی حرف آخر را می‌زند. از طرفی در مواقعی که ضربان قلب بیمار بسیار تند یا کند باشد، CTA به دلیل ایجاد تداخل امواج، دچار مشکل می‌گردد.

همچنین انجام این روش برای بیماران بسیار چاق یا دارای ضربان قلب نامنظم یا بیمارانی که دچار نارسایی کلیوی و دیابت هستند، توصیه نمی‌شود. همچنین باید مراقب واکنش‌های حساسیتی بیماران نسبت به ماده حاجب بود. در CTA دقت و کیفیت تصاویر بسیار بالا است و در 98 درصد موارد این نتایج در آنژیوگرافی هم تایید می‌شود. به عبارتی 95درصد مواردی که نتیجه CT، منفی گزارش می‌شود، نیازی به انجام آنژیوگرافی نخواهد بود. از طرفی به دلیل دارا بودن امکانات نرم‌افزاری گسترده، پزشکان توانایی مشاهده و بازسازی فضاهای داخلی عروق را دارند و قادر هستند وجود و یا عدم وجود پلاک‌های کلسیم و موقعیت آنها در مسیر شریان‌های کرونری قلب و نیز دیگر عوامل تنگی کرونری را بررسی و مشاهده کنند.

منبع