امسال چه آنفلوآنزایی؟!

 

خیلی به خودتان زحمت ندهید. آنفلوآنزا امسال هم بدون دعوت مهمان ناخوانده خیلی از خانواده‌ها شده است و همچنان با اسم‌های متفاوت خوکی، مرغی، افغانی و... تن خیلی از ماها را می‌لرزاند. همه ساله با شروع فصل سرما کم‌کم سروکله این بیماری سمج پیدا می‌شود و بی‌اغراق بشر تاکنون نتوانسته آنچنان که باید و شاید در درمان این بیماری‌ها موفق باشد، اما امسال قرار است آنفلوآنزا با چه طعم و اسمی خودش را به ما تحمیل کند؟ امسال قرار است آنفلوآنزا را با چه پسوندی بشناسیم؟ آیا باز هم کابوس سال گذشته اپیدمی آن گریبانگیرمان خواهد شد؟

شنیدن آنفلوآنزا شما را یاد چه چیز می‌اندازد؟ اپیدمی پارسال که افراد بسیاری در جهان به دلیل آنفلوآنزا جان خود را از دست دادند؟ فاجعه‌هایی که هر چند سال یکبار آنفلوآنزا به بار می‌آورد؟ یا شاید یاد افرادی می‌افتید که فقط به دلیل آنفلوآنزا فوت کردند؟ به هر حال، هیچ کدام از ما نمی‌توانیم ترسی که آنفلوآنزا در ما ایجاد می‌کند را انکار کنیم. شاید همین ترس باشد که باعث می‌شود از خود بپرسید امسال چه آنفلوآنزایی؟

 

ویروسی که باید خوب بشناسیمش

 

ویروس آنفلوآنزا توانایی بسیاری در تغییر چهره دارد به همین دلیل است که علی‌رغم ابداع واکسن‌های فراوان همچنان قربانی می‌گیرد و موضوع داغ فصول سرماست. به دلیل این تغییرپذیری نمی‌توانیم مثل هپاتیت و چندین بیماری دیگر با یک واکسن آن را کنترل کنیم.

 

ویروس آنفلوآنزا از گروه ویروس‌های RNAدار است و بر اساس پروتئین مرکزی به 3 زیرگروه B، A و C تقسیم می‌شود. ویروس آنفلوآنزا توسط پرده‌ای از جنس گلیکوپروتئین پوشیده شده که روی این پرده 2 نوع آنتی‌ژن وجود دارد: آنتی‌ژن H (هماگلوتنین) که دارای 16 نوع ( H1……..H16) و آنتی‌ژن N (نورآمینیداز) که 9 نوع است (N1………N9).

 

در پرندگان همه این انواع ایجاد بیماری می‌کنند در حالی که در انسان انواع H2، H1 و H3 باعث بیماری می‌شوند.

 

معمولا هر سال یا هر چند سال یکبار تغییراتی به صورت جزئی در پروتئین‌های N و H روی می‌دهد و سبب ایجاد اپیدمی‌های آنفلوآنزا می‌شود که به این تغییرات drift آنتی‌ژن می‌گویند.

 

از آنجا که ماده ژنتیک ویروس آنفلوآنزا قطعه‌قطعه است، احتمال انحرافات ژنتیکی و نوترکیبی ژنی در جریان تکثیر ویروس بالاست.

 

از بین این سه زیرگروه، ویروس نوع A، توانایی تبادل ژنی و نوترکیبی جدید ژنتیکی در بین گونه‌های مختلف حیوان و انسان را داراست. این تغییرات می‌تواند منجر به ایجاد یک زیرگروه کاملا متفاوت شود که به این تغییرات وسیع‌تر Shift آنتی‌ژنی گفته می‌شود. این ویروس جدید می‌تواند سبب ایجاد یک پاندمی (همه‌گیری جهانی) و بیماری در کل دنیا شود.

 

در یک قرن گذشته در سال‌های 1918 این ویروس 3 پاندمی ایجاد کرده است. چون مردم نسبت به ویروس‌های جدید ایمنی نداشتند، مرگ‌ومیر زیادی در افراد ایجاد کرد.

 

ویروس آنفلوآنزا به حرارت حساس است و با پختن از بین می‌رود. عمر این ویروس در محیط آزاد و خشک کوتاه است ولی انتقال آن از فردی به فرد دیگر بسیار راحت صورت می‌گیرد.

 

پیدایش آنفلوآنزای مرغی در میان انسان‌ها

 

بر اساس گفته سازمان بهداشت جهانی، 60 درصد میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا و 75 درصد از بیماری‌هایی که اخیرا پدیدار شده‌اند، منشأ حیوانی دارند.

 

بدترین بیماری کشنده در طول تاریخ زندگی بشر ناشی از ویروس آنفلوآنزای مرغی یاH5N1 بود که از گونه پرندگان به انسان‌ها منتقل شد و بیش از 500 میلیون نفر را مبتلا کرد. در سال 1918 این بیماری چنان گسترش پیدا کرد که 50 تا100 میلیون نفر را کشت. هیچ بیماری، جنگ یا قحطی‌ای در چنین زمان کوتاهی جان این همه انسان را نگرفت.

 

در سال 1997 نیز اولین مورد ابتلای انسان به ویروس آنفلوآنزای مرغی H5N1 در هنگ‌کنگ دیده شد که 18 انسان به آن مبتلا شدند و همگی فوت کردند.

 

در سال 2003 دو نفر از اعضای یک خانواده چینی که از هنگ‌کنگ برمی‌گشتند، به آنفلوآنزای مرغی مبتلا شدند و بالاخره از اواخر سال 2003 و طی سال‌های 2004 و 2005 شیوع آنفلوآنزای مرغی در میان پرندگان قزاقستان، روسیه، ترکیه، رومانی، انگلستان، تایلند، مغولستان، مالزی و کامبوج دیده شد و در طول این مدت صدها میلیون از ماکیان در 63 کشور یا به دلیل ابتلا به آنفلوآنزای مرغی H5N1 مردند یا برای جلوگیری از شیوع بیماری آنفلوآنزا کشته شدند.

 

طی این اپیدمی، 118 انسان مبتلا شدند که 61 نفر آنها فوت شدند.

 

تا سال 2008 شیوع گسترده این ویروس در بین پرندگان در بنگلادش، اندونزی، ویتنام، چین و مصر و بویژه در امتداد دره نیل و گهگاه در کشورهای آفریقایی مثل نیجریه و کنگو رخ داد. در مدت 5 سال پس از سال 2008 این ویروس در میان ماکیان و تعداد کمی از گونه‌های دیگر از حیوانات و انسان‌ها سرایت می‌کند.

 

 

آنفلوآنزای خوکی از کجا پیدا شد؟

 

در سال گذشته (2010 ـ 2009) آنفلوآنزای خوکی یا H1N1 بود که بیشترین شیوع را به خود اختصاص داد.

 

دانشمندان با بررسی تبار ژنی این ویروس پی بردند که آنفلوآنزای خوکی H1N1 به ویروس خوکی به نام H3N2 بازمی‌گردد. این ویروس 10 سال پیش در یک دامداری خوک در آمریکا یافت شد که به مقدار زیادی گسترش و جهش یافته بود. متخصصان در آن زمان گزارش دادند که ویروس H3N2 ژن جدیدی از پرندگان و انسان‌ها را دریافت کرده و می‌تواند ویروس دوگانه‌ای ایجاد کند.

 

آنها هشدار دادند که این ویروس شاید در آینده انسان‌ها را مبتلا کند. در نهایت ویروس H3N2 با ویروس آنفلوآنزای خوکی آسیایی ـ اروپایی ترکیب شد و ویروس آنفلوآنزای خوکی سه‌گانه (ترکیبی از ویروس انسان، خوک و پرنده) را ایجاد کرد و سرانجام با نام ویروس H1N1 انسان را مبتلا کرد.

 

این ژن‌های جدید ویروس آنفلوآنزای خوکی را قادر می‌سازد که در دامداری‌های خوک سریع تولید و گسترش پیدا کند.

 

ویروس آنفلوآنزا توانایی بسیاری در تغییر چهره دارد به همین دلیل است که علی‌رغم ابداع واکسن‌های فراوان همچنان قربانی می‌گیرد و موضوع داغ فصول سرماست

 

تحقیقی از دکتر الیور پایباس از بخش جانورشناسی دانشگاه آکسفورد نشان می‌دهد که انتقال خوک‌های زنده از اروپا به آسیا و آمریکای شمالی موجب ترکیب انواع مختلف ویروس‌های آنفلوآنزا شده است.

 

یکی از مقامات سازمان ملل در سال 2005 بیان کرد بیماری‌های فراگیر پیشین در اثر تغییراتی که ممکن است در 8 ، 10 یا 15 سال پس از تماس نخستین بار انسان با ویروس آنفلوآنزای مرغی پیش آمده، روی داده‌اند، پس نکته آموختنی می‌تواند این باشد که ویروس‌های خطرناک و کشنده‌ای چون H5N1 و H1N1 هنوز تهدید بالقوه‌ای برای انسان‌ها می‌توانند باشند.

 

ویروس آنفلوآنزا امسال مقاوم‌تر شده است

 

آنفلوآنزا امسال زودتر از هر سال کار خود را آغاز کرده و تا به حال در گوشه و کنار دنیا افراد زیادی به آنفلوآنزا مبتلا شده‌اند، اگرچه تمام زیرگروه‌های این ویروس‌ها شناخته نشده‌اند، ولی شواهد نشان می‌دهد ویروس آنفلوآنزای A، حداقل در 70 درصد موارد همان H1N1 (معروف به آنفلوآنزای خوکی) است. شاید به خاطر بیاورید که این ویروس پارسال هم در بین ما بود ولی این بار مقاوم‌تر و مهاجم‌تر شده است و انتظار می‌رود کشورهایی که پارسال کمتر درگیر اپیدمی بودند امسال در خطر بیشتر باشند چون همان‌طور که می‌دانید ایمنی در این جوامع کمتر است.

 

جالب است بدانید این آنفلوآنزا تا این لحظه بیش از ده‌ها نفر را در انگلیس کشته است و چندین نفر هم در بیمارستان‌ها بستری هستند و در وضعیت وخیمی به سر می‌برند. در این بین کودکان هم محفوظ نمانده‌اند و این ویروس، چند کودک را در آمریکا به کام مرگ کشانده که برخی (A(H3 و برخی دیگر نوعی آنفلوآنزا بوده که نوع آن مشخص نیست.

 

توجه کنید که این آنفلوآنزا همه افراد در هر سن و جنسی را از 6 ماهه به بالا درگیر می‌کند و کودکان، زنان باردار، افراد بیمار و ناتوان در خطر بیشتری هستند. پس اگر در این گروه‌ها قرار دارید با مشورت پزشک می‌توانید به زدن واکسن اقدام کنید.

 

پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که این ویروس با وجود مقاومت و تهاجم بیشتر، با توجه به تدابیر اخذ شده از قبیل واکسن، در حدود یک درصد مرگ‌ومیر در پی خواهد داشت که نسبت به پارسال کمتر است. شاید یکی از دلایل این کاهش، ابتلای بیشتر افراد در اپیدمی پارسال است. با این وجود بهتر است تمام نکات ایمنی را رعایت کنید و در صورت کوچک‌ترین علامت به پزشک مراجعه کنید.

 

رابطه سرما و آنفلوآنزا

 

سیستم ایمنی انسان بر پایه فعالیت سلول‌هایی به نام گلبول‌های سفید خون عمل می‌کند. هرچه این سلول‌ها فعال‌تر باشند بهتر عمل کرده و سیستم ایمنی کارآمدتر خواهد بود. یکی از عواملی که باعث کاهش فعالیت این سلول‌ها می‌شود «سرما» است. با این اوصاف در سرما سیستم ایمنی ضعیف‌تر خواهد شد.

 

از طرفی تحقیقات نشان داده که ویرس آنفلوآنزا در دمای پایین بیشترین فعالیت را دارد بنابراین این دو عامل دست به دست هم داده و شیوع این بیماری را در فصول سرد سال افزایش می‌دهند.

 

 

پیشگیری مهم‌ترین اصل فراموش‌شده

 

بهترین راه برای جلوگیری از ابتلا به آنفلوآنزا رعایت بهداشت و شستن دست‌هاست. شاید تعجب کنید، ولی این راه به تنهایی مانع بروز بسیاری از موارد آنفلوآنزا می‌شود.

 

بعلاوه توصیه می‌شود در مواقع عطسه و سرفه حتما با دستمال (ترجیحا کاغذی) دهان و بینی خود را بپوشانید تا از انتشار  ویروس جلوگیری کنید البته توجه به این نکته لازم است که دستمال‌های استفاده شده را در اولین فرصت دور بریزید چون خود این دستمال‌ها می‌توانند منابع ویروسی باشند و ویروس تا دو سه روز داخل آنها زنده می‌ماند.

 

تا جایی که ممکن است از حضور در اماکن شلوغ خودداری کنید و در صورت ابتلا در منزل بمانید. تماس نزدیک مثل دست دادن و بوسیدن براحتی شما را در معرض ویروس آنفلوآنزا قرار می‌دهد پس حدالامکان در فصول سرد از تماس با افراد بیمار و مشکوک به آنفلوآنزا بپرهیزید.

 

از تهویه مناسب محل کار یا اماکنی که به طور طولانی در آن قرار دارید اطمینان حاصل کنید.

 

محیط‌های مرطوبی که از نورگیری کافی برخوردار نیستند می‌توانند محیط مناسبی برای رشد ویروس‌ها از جمله آنفلوآنزا باشند پس از قرار دادن مواد غذایی در محیط‌هایی که از بهداشت آن مطمئن نیستید، بپرهیزید.

 

تغذیه یکی از مهم‌ترین راه‌های پیشگیری و درمان بیماری‌ها محسوب می‌شود و آنفلوآنزا نیز از این قانون مستثنی نیست و با تغذیه سالم و مصرف سبزی و میوه بیشتر بدن مقاوم‌تری خواهید داشت. درکنار تغذیه مناسب، استراحت کافی در کاهش ابتلا به این بیماری بسیار موثر است.

 

افراد پرخطر مقاومت کمتری به بیماری‌ها دارند به همین دلیل باید بیش از دیگران به رعایت نکات بهداشتی بپردازند. توصیه می‌شود این گروه تحت نظر پزشک بوده تا در صورت ابتلا قبل از شروع علائم بتوان بیماری را کنترل کرد. بعلاوه حتما تزریق واکسن را در نظر داشته باشند.

 

به کودک خود خوب آموزش دهید تا بتواند سلامتش را حفظ کند و در این فصول کمتر از خانه خارج شود.

 

اگر به ملاقات فرد مبتلا به آنفلوآنزا می‌روید فاصله خود را با او کمتر از یک متر نکنید. اگر مسن یا باردار هستید یا در یکی از گروه‌های پرخطر قرار دارید توصیه می‌شود با افراد مبتلا تماس نداشته باشید.

 

افرادی که به دلیل مشکلات دیگر در بیمارستان بستری هستند، در معرض خطر بیشتری قرار دارند و تحقیقات نشان داده در صورت ابتلا، مرگ‌ومیر در این گروه بیشتر بوده است.

 

بنابراین مراقبت بیشتر در مورد این افراد ضروری به نظر می‌رسد.

 

در صورتی که هر یک از علائم آنفلوآنزا را در خود مشاهده کردید حتما به پزشک مراجعه نموده و داروهای خود را به طور مرتب بخورید تا از مزمن شدن بیماری و پیدایش عوارض آن در امان باشید.

 

با توجه به تغییرپذیری مداوم این ویروس احتمال مقاومت آن به داروهای فعلی وجود دارد. بنابراین اگر با مصرف داروهای علائم بهتر نشدند یا بیماری همچنان در حال پیشرفت بود حتما به پزشک مراجعه کنید تا در صورت نیاز داروی شما را تعویض کند.

 

اثرات ناخواسته آنفلوآنزا 

 

ممکن است شما بعد از تزریق  واکسن آنفلوآنزا در بازوی  خود احساس درد و سفتی کنید. بعضی افراد هم ممکن است دچار علائمی شبیه سرماخوردگی مثل سردرد، آب ریزش، گلو درد، سرفه و درد عضلانی شوند البته این علائم خفیف بوده و ممکن است یک یا 2 روز بعد از دریافت واکسن رخ دهند. در کودکان این واکنش‌ها می‌تواند به صورت سردرد، استفراغ و تب هم روی دهد.

 

علائم ویروس آنفلوآنزا

 

آنفلوآنزا یک بیماری بسیار مسری است. علائم این بیماری 2 تا 3 روز پس از ابتلا و به صورت حاد ظاهر می‌شود، پس در صورت تب ناگهانی و بالا، سردرد، لرز، گلودرد، احتقان و گرفتگی بینی، خستگی زیاد بدون دلیل، سرفه خشک و دردهای عضلانی حتما به پزشک مراجعه کنید.

 

عوارض آنفلوآنزا می‌تواند گوش، سینوس‌ها و دستگاه تنفسی فوقانی را درگیر کند و باعث کم‌آبی بدن شود. بعلاوه باعث بدترشدن بیماری‌های مزمن می‌شود.

 

البته توجه داشته باشید که آنفلوآنزا می‌تواند کاملا بی‌سروصدا بوده و علائمی نداشته باشد یا اولین علامت آن درد و عفونت گوش باشد.

 

منبع