بهترین شیوه بیهوشی
دکتر حسین‌علی شریف، متخصص بیهوشی و مراقبت‌های ویژه در این‌باره به «جام‌جم» می‌گوید: «به‌طور معمول در جراحی‌هایی که در گذشته انجام می‌گرفت، خود متخصصین جراحی کار بیهوشی را هم انجام می‌دادند، اما با پیشرفت علم و تکنیک‌های جراحی و با توجه به اهمیت حفظ سلامت بیمار، پیدایش رشته‌ای جدید که به صورت جداگانه وظیفه مراقبت از بیمار را داشته باشد احساس شد.»
وی می‌افزاید: «با پیدایش رشته تخصصی بیهوشی، جراح فقط کار جراحی را انجام داده و مراقبت از بیمار، کنترل وضعیت قلب، فشار خون و... به متخصص بیهوشی مربوط می‌شود.»
روش‌های گوناگون مراقبت از بیمار در حین جراحی
دکتر شریف با ذکر شیوه‌های مختلفی که برای مراقبت از بیمار در طول جراحی وجود دارد، توضیح می‌دهد: «روش‌هایی مانند بیهوشی عمومی، بی‌حسی موضعی و بی‌حسی نخاعی روش‌هایی هستند که با توجه به سن بیمار، طول مدت جراحی، محل جراحی و داشتن سابقه بیماری انتخاب می‌شود.
وی می‌افزاید: بهتر است برای بیماری با سن بالا که به نارسایی قلبی هم مبتلاست، تا جایی که ممکن است از روش بیهوشی عمومی استفاده نشود. در چنین شرایطی شاید بهتر باشد جراحی با روش بی‌حسی نخاعی انجام شود.
بیهوشی عمومی
این پزشک متخصص توضیح می‌دهد: «در بیهوشی عمومی، از طریق رگ بیمار، داروها تزریق شده و بیمار به طور کامل هوشیاری‌اش را از دست می‌دهد. البته متعاقب آن عوارض خاصی نیز ممکن است برای بیمار ایجاد شود. به عنوان مثال شاید وی دچار ایست تنفسی شود که در آن شرایط نیاز است از دستگاه‌های پیشرفتهای استفاده شود. در طول جراحی به طور کامل از بیمار مراقبت شده، فشار خون و شرایط قلبی وی را کنترل کنند.»
وی در مورد عوارض بیهوشی عمومی نکاتی را بیان کرده و می‌افزاید: «بهتر است تا حدی که امکان دارد از روش بیهوشی عمومی به دلیل اثرات مهمی که روی قلب و ریه می‌گذارد، پرهیز شود. به غیر از عوارضی که ممکن است حین عمل برای بیمار پیش بیاید، عوارضی نیز وجود دارد که شاید بعدها بیمار را درگیر کند.»
این متخصص بیهوشی می‌گوید: «در مواردی نادر بیمار ممکن است طی عمل در حالت بیداری باشد، به این معنا که چشمانش بسته بوده، کاملا بی‌حرکت باشد، اما صداهایی را شنیده و حتی اندکی درد داشته باشد. این موارد می‌تواند باعث شود در آینده ناراحتی‌های عصبی، بی‌خوابی و حواس‌پرتی برای بیمار ایجاد شود.»
دکتر شریف ادامه می‌دهد: «در برخی جراحی‌های خاص مانند سزارین و در مورد بیماران تصادفی که به اتاق عمل می‌آورند، به دلیل استفاده از میزان کمتر داروی بیهوشی، احتمال بروز این مشکلات بیشتر است.»
البته وی تاکید می‌کند با توجه به پیشرفتهای علم، امروزه بیهوشی عمومی نیز روشی کم خطر و با عوارضی کم است.
بی‌حسی نخاعی
وی در مورد روش بی‌حسی نخاعی توضیح می‌دهد: «در این روش دارو در قسمت کمر بیمار و در جایی که نخاع وجود ندارد، تزریق می‌شود. نوع دارو نیز با توجه به طول مدت زمان جراحی انتخاب می‌شود. البته در شرایطی که عمل طولانی باشد ـ معمولا بیشتر از 5/2 ساعت ـ باید از بیهوشی عمومی استفاده کرد.»
شریف ادامه می‌دهد: «عوارضی مثل افت فشارخون و کاهش ضربان قلب نیز طی مدت جراحی ممکن است وجود داشته باشد. برخی عوارض نادر نیز ممکن است بعد از عمل جراحی ایجاد شود؛ مثل سردرد که البته امروز به علت استفاده از سوزن‌های ریزتر احتمال بروز آن خیلی کم شده است. این سردردها خفیف بوده و حتی بدون درمان به‌طور معمول پس از 2 هفته کامل از بین رفته و هیچ اثری از آن باقی نمی‌ماند. کمردرد نیز دیگر عارضه‌ای است که به احتمال خیلی کم ممکن است بروز کند. اما در این شرایط نیز مریض با دارو درمانی خوب خواهد شد. گاهی نیز کمردرد به علل مختلف دیگری ایجاد می‌شود. برای نمونه در بارداری کمردرد وجود دارد؛ چه بی‌حسی نخاعی باشد و چه روش دیگری انجام شود.»
در کل بی‌حسی نخاعی از بیهوشی عمومی روشی بهتر و مناسب‌تر است؛ خطرات کمتری داشته و عوارض بعدی آن نیز کمتر است.
بی‌حسی موضعی
دکتر شریف در این باره توضیح می‌دهد: «در بی‌حسی نخاعی کل اعصابی که از نخاع خارج می‌شود، بلوک می‌شوند. ولی حالتی نیز به نام بلوک عصبی محیطی وجود دارد، به این معنا که خود عصبی که وارد منطقه جراحی می‌شود بلوک می‌کنیم.»
وی تاکید می‌کند بی‌حسی موضعی بی‌خطرترین روش است و برای کاهش استرس بیمار از داروهای آرامبخشی که خطر کمی دارند نیز می‌توان استفاده کرد.
عوامل موثر در انتخاب روش مناسب
این پزشک متخصص با اشاره به این‌که نوع جراحی نیز در انتخاب روش مناسب مهم است یادآور می‌شود: «در برخی جراحی‌ها مانند سزارین سعی می‌شود تا حد امکان دارو وارد خون جنین نشود، شاید بهتر است بگوییم در اینجا بهترین روش بی‌حسی نخاعی است.»
وی می‌افزاید: «محل جراحی هم در انتخاب روش بیهوشی یا بی‌حسی مهم است. در برخی جراحی‌ها امکان استفاده از بی‌حسی نخاعی وجود ندارد؛ به عنوان مثال جراحی‌هایی که روی صورت یا قسمت‌های فوقانی قفسه سینه انجام می‌گیرد. ولی در کل سعی می‌شود در جراحی‌هایی که از قسمت ناف به پایین است از روش بی‌حسی نخاعی استفاده شود.»
دکتر شریف توضیح می‌دهد که امروزه و با توجه به پیشرفتهای پزشکی، بیهوشی عمومی و بی‌حسی نخاعی بی‌خطر بوده و مشکلات خاصی ایجاد نمی‌کنند. وی در نهایت باز هم به بیماران توصیه می‌کند، قبل از عمل جراحی، از جراح خود بخواهند آنها را به یک متخصص بیهوشی ارجاع داده و معاینات و آزمایشات لازم را انجام دهند. در مجموع باید گفت اگرچه بی‌حسی موضعی از بی‌حسی عمومی بهتر است اما این که بهترین شیوه بیهوشی یک بیمار چگونه باید باشد را پزشکان متخصص تشخیص می‌دهند، به همین دلیل، بیمارانی که قصد جراحی دارند برای کاهش عوارض و مشکلات بیهوشی بهتر است قبل از عمل با یک متخصص بیهوشی نیز مشورت کنند.
