کیسه صفرا یا معدن سنگ؟

 

همه ماجرا از دردهایی آغاز می‌شود که در ناحیه راست شکم بتدریج خود را نشان می‌دهند. این دردها بتدریج بیشتر می‌شوند و فاصله بین آنها کوتاه‌تر. سرانجام زمانی می‌رسد که با یک سونوگرافی و معاینه ساده شکم مقصر اصلی شناسایی و سنگ کیسه صفرا تشخیص داده می‌شود.

برای افرادی که غذاخوردن را امری لذت بخش می‌دانند کیسه صفرا یک نعمت بزرگ محسوب می‌شود. صفرا مایعی است که پس از ساخته شدن توسط سلول‌های کبدی به مجاری صفرا وی ترشح و در کیسه صفرا غلیظ شده و وارد اثنی عشر می‌شود.کیسه صفراعضوی زیر کبد در ناحیه بالا و سمت راست شکم است. به همین دلیل دردهای ناشی از سنگ کیسه صفرا در سمت راست شکم زیر کبد احساس می‌شود. مهم‌ترین وظیفه این عضو گلابی شکل که در زیر کبد واقع شده است، دفع کلسترول در بدن، جذب ویتامین‌های محلول در چربی و دفع داروها و سمومی که قابلیت حل شدن در آب را ندارند، می باشد.

 

کارخانه سنگ‌سازی بدن

 

شاید بپرسید چرا کیسه صفرا ماهیت سنگ‌سازی دارد؟

 

علت ایجاد سنگ در کیسه صفرا محتویات این کیسه است، محتویات کیسه صفرا را نمک‌ها، اسید‌های صفراوی، لیستین و درصد کمی کلسترول که در حالت تعادل هستند تشکیل می‌دهند حال اگر این تعادل از بین برود، کلسترول افزایش می‌یابد و باعث ایجاد سنگ می‌شود. سنگ کیسه صفرا شایع‌ترین بیماری صفراوی است که درزنان بیشتر از مردان مشهود است و در کشورهای صنعتی مبتلایان آن بیشتر هستند. سنگ‌های صفراوی شامل 2 نوع کلسترولی و پیگمانته می‌شوند. سنگ‌های کلسترولی که 85 درصدسنگ‌های صفراوی را تشکیل می‌دهند از چربی ساخته‌ شده و اشباع شدن صفرا از چربی علت آن است. این نوع سنگ بیشتر در افراد چاق، زنان مسن، زنانی که زایمان‌های متعدد داشته‌اند، زنانی که از داروهای ضدبارداری استفاده می‌کنند و افرادی که از غذاهای چرب استفاده می‌کنند متداول‌تر است. همچنین عوامل ارثی و کاهش وزن ناگهانی در به وجود آمدن این نوع سنگ‌ها بی‌تاثیر نیستند.

 

علائم بیماری

 

مهم‌ترین علامت سنگ‌های کیسه صفرا که در حقیقت نوعی علامت هشداردهنده به شما می‌آید، درد است. درد شکمی در این بیماری ناشی از متورم شدن کیسه صفراست فرد مبتلا پس از خوردن غذای سنگین یا چرب از درد زیر دنده، سمت راست بالای شکم احساس نارضایتی می‌کند اگر این ورم زیاد و پیش رونده باشد تهوع و به دنبال آن درد شانه و کتف راست به همراه دارد .زردی به دنبال آن خارش شدید پوست، تب و لرز و تغییر رنگ ادرار و مدفوع را هم از علائم دیگر این بیماری می‌توان برشمرد.

 

فراموش نکنید سنگ‌های کیسه صفرا در 80‌درصد موارد بدون علامت هستند و گاهی اوقات دردهای ناشی از آن با درد قلب اشتباه گرفته می‌شود. به طوری که بسیاری از مبتلایان به علت درد به پزشک متخصص قلب مراجعه می‌کنند و متوجه می‌شوند که درد آنها نه به دلیل عارضه قلبی بلکه به علت ابتلا به سنگ‌های صفراوی است حتی بسیاری اوقات این سنگ‌ها به طور اتفاقی در جریان سونوگرافی کشف می‌شوند.

 

افراد چاق بیشتر مراقب باشند

 

کاهش وزن ناگهانی و رژیم کم کالری به تشکیل سنگ کیسه صفرا کمک می‌کند. گرسنه نگه داشتن بدن باعث افزایش رسوب صفرا و تشکیل سنگ می‌شود. در واقع رژیم‌های شدید لاغری باعث می‌شوند صفرای ذخیره شده نتواند تخلیه شودو در نتیجه احتمال ایجاد سنگ افزایش می‌یابد.

 

پیشگیری از سنگ‌های صفراوی

 

غذاهای گیاهی را جایگزین غذاهای حیوانی کنید: یکی از اصول مهم در پیشگیری از بروز این‌گونه سنگ‌ها، تغییر اساسی در رژیم غذایی است. بیشتر غذاهای حیوانی مثل تخم مرغ، گوشت، شیر پرچرب، کره و خامه باعث بالا رفتن چربی خون و کلسترول بد خون می‌شود. وقتی کلسترول بد خون افزایش یابد، جذب کلسترول در کبد بالاتر می‌رود و اشباع کلسترول در کیسه صفرا تشکیل سنگ‌های دیگر را می‌دهد. بنابر این چربی‌های اینچنینی را حذف و روغن‌های گیاهی مانند روغن زیتون(که بهتر است با آبلیمو مصرف شود)، روغن آفتابگردان، سویا و روغن موجود در مغز‌ها همانند گردو و بادام را جایگزین آنها کنید در ضمن غذاهای سرخ کردنی و چرب، کنسرو ماهی، فست فودها، شیرینی خامه‌ای، آجیل و سس را که باعث انقباضات مکرر و شدید کیسه صفرا می‌شوند از سبد غذایی حذف کنید.

 

میوه‌ها و سبزی‌ها و مواد غذایی پرفیبر را انتخاب کنید. سبزیجات، میوه‌ها و غلات کامل و نان‌های سبوس‌دار را به دلایل فیبر بالا باید در رژیم غذایی خود بگنجانید. سبوس و فیبر غذایی به صفرا متصل می‌شوند و به دفع آن از روده‌ها کمک می‌کند. در نتیجه کبد برای ساخت صفرا از کلسترول خون برداشت کرده و این باعث کاهش کلسترول خون و کاهش کلسترول صفرا می‌شود.

 

مراقبت‌های بعد از عمل را جدی بگیرید

 

پس از برداشتن کیسه صفرا از یک رژیم غذایی حاوی پروتئین و کربوهیدرات مانند برنج، ماکارونی، نان، سیب‌زمینی استفاده کنید و طی 4 تا 6 هفته به آرامی چربی را وارد رژیم غذایی خود کنید، آب زیاد بنوشید، به مقدار کافی بخوابید، از پوست خود محافظت کنید (از تابش نور خورشید دوری کنید) و به آرامی تحرک خود را زیاد کنید. ناگفته نماند ممکن است پس از عمل جراحی به بعضی از غذاها مثل شیر، سوسیس و... حساسیت داشته باشید و هضم این غذاها برایتان مشکل باشد در این صورت بهتر است از سبزیجاتی که باعث هضم سریع غذا می‌شود استفاده کنید همچنین در صورت افزایش حرارت بدن به بیشتر از 5/37 درجه سانتی‌گراد و یا درد غیرطبیعی در شکم، احساس سر گیجه و غش، تهوع و استفراغ و ملتهب شدن ناحیه عمل حتما پزشک خود را در جریان قرار دهید.

 

زندگی بدون کیسه صفرا!؟

 

از آنجایی که هنگام جراحی فقط سنگ‌ها را بر نمی‌دارند بلکه کل کیسه صفرا از بدن خارج می‌شود نگرانی بابت سلامتی بیمار وجود نخواهد داشت، اگر چه کیسه صفرا عضوی مهم است، ولی وجود آن برای ادامه زندگی ضروری نیست. با جراحی و برداشتن کیسه صفرا در واقع محل ذخیره صفرای کبدی برداشته می‌شود و پس از آن ترشحات صفراوی کبد جریان داشته و بدون ذخیره شدن به طور مداوم تراوش شده و در موقع لزوم به داخل روده باریک ریخته خواهد شد.

 

وجود صفرا برای هضم و جذب 40 تا 50 درصد چربی‌ها و ویتامین‌های محلول در چربی لازم است ولی نمی‌توان گفت هضم چربی‌ها و ویتامین‌ها در نبود کیسه صفرا با مشکل مواجه خواهد شد، در صورتی که به‌طور مناسب و اصولی جراحی شده باشید، انتظار عارضه مهمی را نداشته باشید و فراموش نکنید سیستم گوارشی بدون کیسه صفرا به فعالیت معمولی خود ادامه می‌دهد. فقط در بعضی بیماران ممکن است مدفوع نرم و یا نفخ شکم وجود داشته باشد که حتی نیازی به درمان نیست.

 

به یاد داشته باشیم انجام ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی، دویدن و شنا از ابتلا به چنین بیماری‌هایی جلوگیری می‌کند.

 

درمان کیسه صفرا

 

بعضی اوقات کار به جایی می‌رسد که درمان تنها راه قطعی خلاصی از دردهای شکمی است. البته لازم به ذکر است مصرف دارو در درمان سنگ کیسه صفرا جایگاهی ندارد و گاه مصرف دارو سبب خرد شدن و کوچک شدن این سنگ‌ها شده و سنگ‌های ریز وارد مجاری صفراوی می‌شوند در نتیجه سبب انسداد صفراوی شده و درمان مشکل‌تر می‌شود. این در حالی است که کیسه صفرا بر خلاف کلیه، مسدود یا به اصطلاح بن بست است، در کلیه، سنگ پس از ریز شدن می‌تواند دفع شود، اما در صفراسنگ حتی اگر ریز شود قابل دفع نیست و همان جا می‌ماند. در نتیجه تنها روش استاندارد، جراحی کیسه صفرا است که به2 صورت جراحی باز و لاپراسکوپی انجام می‌‌شود.

 

جراحی باز: بیش از صد سال است که از برداشتن کیسه صفرا از طریق جراحی سنتی (جراحی باز) متداول بوده است.در این روش که تحت بیهوشی عمومی بیمار و در اتاق عمل صورت می‌گیرد، جراح یک برش در قسمت فوقانی شکم ایجاد و کیسه صفرا را از آن خارج می‌کند همچنین در بعضی موارد به منظور خارج کردن ترشحات معده و روده لوله‌ای تحت عنوان لوله بینی ـ معده کار گذاشته می‌شود تا یک تا 2 روز بعد از عمل باقی می‌ماند و بعد از برگشت حرکات طبیعی روده برداشته می‌شود.

 

لاپاراسکوپی: در حال حاضر با پیشرفت قابل توجهی که در روش‌های درمانی صورت گرفته است روش استانداردی که در تمام دنیا مورد تایید است جراحی به روش لاپاراسکوپی است ـ‌ در این روش جراح حفره‌ای در زیر ناف ایجاد می‌کند و دوربین‌های مخصوصی را از محل آن وارد شکم می‌کند در این دوربین‌ها امکان بزرگنمایی تا 18 برابر وجود دارد بنابر این دید جراح بسیار بهتر از جراحی باز است و احتمال چسبندگی پس از عمل بسیار کمتر است. همچنین در این روش مدت بستری شدن و دوران نقاهت کمتر است و بیمار زودتر می‌تواند غذا خوردن را شروع کند. با توجه به این‌که جراحی لاپراسکوپی کیسه صفرا با ایجاد سوراخ کوچک انجام می‌شود، برخی تصور می‌کنند که نوعی جراحی لیزری است، لازم به ذکر است که در این روش از لیزر استفاده نمی‌شود بلکه منبع نوری آن، نور سرد است که باعث رواج این اصطلاح می‌شود.

 

منبع