یبوست کودکان و شیرخواران
دکتر الهام طلاچیان، فوق تخصص گوارش کودکان در این‌باره می‌گوید: «به زبان ساده یبوست به دفع مدفوع سفت و دردناک می‌گویند که با ناراحتی همراه است. البته در بسیاری مواقع به اشتباه الگوی طبیعی دفع را به حساب یبوست می‌گذارند یا بر خلاف آن، کودک یبوست دارد ولی بموقع تشخیص داده نمی‌شود.»
وی با اشاره به الگوهای متفاوت دفع در کودکان توضیح می‌دهد: «در نوزادان، ممکن است پس از هر بار تغذیه با شیر مادر دفع وجود داشته باشد یا حتی دفع به فواصل 7 روز یک بار انجام شود، ولی نرم و بدون هرگونه درد و ناراحتی. بنابراین، حتی این الگوی دفع هم یبوست تلقی نمی‌شود.»
دکتر طلاچیان می‌افزاید: «سن شروع تغذیه با غذاهای کمکی، سن شایع بروز یبوست است. بعد از شروع غذای کمکی، بعد از رفتن به مهدکودک، بعد از این که کودک از شیر مادر گرفته می‌شود و زمانی که به مدرسه می‌رود همگی زمان‌هایی هستند که یبوست‌های عملکردی که هیچ مشکل زمینه‌ای ندارند، به‌تدریج خود را نشان می‌دهد.»
وی می‌گوید: «بیشتر از 90 درصد یبوست‌هایی که پس از ماه‌های اول زندگی دیده می‌شود، معمولا ناشی از مشکلی زمینه‌ای نیستند؛ اما بر خلاف آن، یبوست در دوران نوزادی یا ماه‌های اول تولد، حتما به بررسی تشخیصی نیاز دارد.»
علائم یبوست
دکتر طلاچیان در مورد نشانه‌های یبوست توضیح می‌دهد: «یبوست ممکن است موجب بروز دردهای شکمی، بی‌اشتهایی و بی‌قراری کودک شود. در شرایطی هم ممکن است کودک به دلیل دردناک بودن دفع، جلوی آن را بگیرد. مثلا، ممکن است شیرخوار پایش را سیخ کرده و به خودش فشار بیاورد یا در سنین بالاتر، نوک پا راه برود و به خودش فشار بیاورد تا جلوی دفع را بگیرد.»
وی می‌افزاید: «اگر والدین متوجه چنین شرایطی نشوند، آب مدفوع جذب شده و یبوست تشدید می‌شود؛ در نتیجه، دفع بعدی دردناک‌تر خواهد بود. بنابراین نکته مهم این است که این چرخه معیوب را متوقف کنیم.»
این عضو هیات علمی دانشگاه تهران ادامه می‌دهد: «وجود رگه خون در مدفوع که حتی گاهی به صورت حجم خون قابل ملاحظه‌ای روی مدفوع می‌چکد، نیز دیگر مشکلی است که می‌تواند موجب نگرانی والدین شود. یبوست همچنین می‌تواند باعث بی‌اختیاری مدفوع و کثیف شدن لباس زیر کودک شود. در حقیقت، مدفوع تازه از کنار توده مدفوعی که به علت یبوست در روده تشکیل شده، نشت کرده و منجر به چنین حالتی می‌شود. متأسفانه، در چنین شرایطی والدین تصور می‌کنند این مشکل به دلیل تنبلی و بازیگوشی کودک است، در حالی‌که او اصلا نسبت به این موضوع آگاه نیست.»
وی به والدین توصیه می‌کند در صورت بروز چنین مشکلی کودک را به هیچ وجه دعوا نکنند و او را مورد تنبیه قرار ندهند.
درمان یبوست
دکتر طلاچیان می‌گوید: «در مراحل اولیه بهتر است میزان مایعات مصرفی و فیبر رژیم غذایی افزایش یابد. همچنین، در صورتی که تغذیه تکمیلی کودک شروع شده، می‌توانیم از آلو، کدو سبز و کدو حلوایی نیز در برنامه غذایی او استفاده کنیم؛ اما در مراحل بعدی ممکن است نیاز باشد از داروهایی خاص استفاده شود؛ البته این داروها معمولا بی‌ضرر هستند، اما باید حتماً تحت نظر پزشک مصرف شوند. در موارد خیلی شدید نیز نیاز است، درمان سنگینی انجام شده و تخلیه روده صورت گیرد.»
این پزشک فوق تخصص باز هم تأکید می‌کند، مهم‌ترین اصل آموزش و آگاهی والدین است. آنها باید بدانند یبوست مشکل نگران‌کننده‌ای نیست، ولی به زمان کافی برای درمان نیاز دارد.
وی می‌افزاید: «یکی از شایع‌ترین علل شکست درمان، قطع ناگهانی دارو است؛ به این معنی که والدین پس از بهبود یبوست، دارو را قطع کرده و دیگر مراجعه نمی‌کنند؛ البته هنگامی که دارو را کم می‌کنیم، انتخاب رژیم غذایی مناسب اهمیت ویژه‌ای می‌یابد. همچنین معمولا توصیه می‌کنیم که کودکان، 10 دقیقه بعد از وعده‌های غذایی چه دفع داشته باشند و چه نداشته باشند، 5 دقیقه روی لگن یا توالت بنشینند تا کم‌کم الگوی دفع مجدد برقرار شود.»
چنانچه یبوست درمان نشود مزمن شده و با پیشرفت آن دوره درمان هم مشکل و طولانی خواهد شد.
به بچه‌ها شیر بدهید اما در حد تعادل
دکتر طلاچیان با تأکید بر این نکته که مصرف بی‌رویه شیر می‌تواند سبب بروز یبوست شود، توضیح می‌دهد: «کودکانی که پس از 2 سالگی مقادیر زیادی شیر در روز مصرف می‌کنند، مستعد ابتلا به یبوست هستند. بنابراین، بعد از 2 سالگی توصیه می‌شود بیش از 450 میلی‌لیتر شیر در روز مصرف نشود. مصرف زیاد شیر همچنین، می‌تواند کم‌خونی فقرآهن نیز ایجاد کند. با وجود این حذف کامل شیر از رژیم غذایی کودکان مبتلا به یبوست نیز صحیح نیست، بلکه باید در حد تعادل استفاده شود. در این میان، یکی از مهم‌ترین زمان‌های شروع یبوست، زمان قطع شیر مادر و شروع شیر خشک یا شیر پاستوریزه است.»
