بیماری‌های قلبی مادرزادی

 

قلب عضو حیاتی و پیچیده بدن آدمی است که به همراه اغلب دستگاه‌های بدن بین هفته دوم تا دهم بارداری تشکیل شده و بیشتر بیماری‌های قلبی که از بدو تولد وجود دارند اعم از این‌که در زمان تولد یا سال‌های بعد علایم آنها بروز کند، ناشی از نقص تکاملی در ساختمان قلب‌اند.

بیماری‌های قلبی علت عمده مرگ و میر در کشورهای توسعه یافته بوده و از جمله شایع‌ترین و مهم‌ترین بیماری‌ها در کشور ما نیز به شمار می‌روند که پیشگیری از آنها سالانه جان هزاران نفر را از مرگ حتمی نجات می‌دهد.

 

دکتر محسن شهیدی فوق تخصص قلب کودکان در این باره به جام‌جم می‌گوید: بیماری‌های مادرزادی قلب، ناهنجاری‌ها و نقص‌های ساختمانی یا عملکردی هستند که در ساختار قلب هنگام تکامل جنین ـ بیشتر در 3 ماهه اول حاملگی ـ ایجاد می‌شوند. میزان نقص ممکن است از یک نقص ساده در دیواره بین دهلیزها تا نقایص متعدد همزمان در یک بیمار باشد.

 

علل

 

بیماری‌های مادرزادی قلبی علل گوناگون داشته و هرچند که در اغلب موارد علت دقیق بیماری را نمی‌توان مشخص کرد، اما طبق آمار در 25 درصد موارد علت بیماری ژنتیکی و در بقیه موارد علل بیماری چندعاملی (ژنتیکی و محیطی) است.

 

دکتر شهیدی می‌گوید: هرچند شیوع بیماری‌های مادرزادی قلب نزدیک به یک درصد از تولدهای زنده است اما باید توجه داشت که شیوع این بیماری‌ها در جنین بالاتر بوده به طوری که درصد قابل توجهی از نوزادانی که مرده به‌ دنیا می‌آیند مشکلات متعدد قلبی دارند.

 

وی می‌افزاید: به طور کلی در ایجاد بیماری‌های مادرزادی قلبی عواملی چون کوچک بودن جنین به‌ نسبت سن حاملگی، ناهنجاری‌های کروموزومی (عوامل جنینی)، دیابت مادری، عفونت‌های حاملگی، فشار خون بالا و اختلالات تیروئیدی مادر، صرع و مصرف داروهای ضد تشنج، تابش اشعه ایکس در 10 هفته اول بارداری به مادر، سیگار و مصرف الکل، سابقه سقط‌های مکرر، نازایی مادر پیش از بارداری (عوامل مادری) و وجود بیماری‌های مادرزادی قلب در خانواده، والدین و اقوام (علل ارثی و اختلالات کروموزومی) تاثیر دارند.

 

تشخیص

 

رشد غیرطبیعی و ناقص قلب را می‌توان از علایم مشترک تمامی بیماری‌های مادرزادی قلب برشمرد که از نشانه‌های رایج آن صدای غیرعادی قلب هنگام معاینه است.

 

دکتر شهیدی می‌گوید: اکوکاردیوگرافی جنین (نوعی سونوگرافی که در بررسی قلب، ساختمان و حرکات آن و بررسی عروق بزرگ استفاده می‌شود) به عنوان اولین روش تشخیص بیماری‌های قلبی در دوران جنینی، در بررسی آریتمی‌های ضربان قلب، تشخیص نارسایی‌های قلبی و توصیه به سقط جنین در مواردی که ممکن است باعث مرگ جنین حین حاملگی یا بعد از زایمان شود، مورد استفاده قرار می‌گیرد و بهترین زمان انجام این کار از هفته‌ 16‌حاملگی به بعد است.وی می‌افزاید: با توجه به این‌که ابتلای مادر به سرخجه، اوریون و سرخک می‌تواند به بیماری‌های مادرزادی قلبی منجر شود، با تزریق واکسن سرخجه می‌توان از این بیماری‌ها پیشگیری کرد.

 

پیشگیری

 

این استاد دانشگاه می‌گوید: با توجه به اهمیت تشخیص زودهنگام مشکلات و بیماری‌های قلبی، مادرانی که خود یا همسرانشان بیماری قلبی مادرزادی داشته‌اند، سابقه مصرف داروهای خاصی در 3 ماهه اول حاملگی دارند، مادرانی که هنگام بارداری بالای 40 سال سن دارند یا خانم‌های بارداری که پزشک سونوگرافیست در حین سونوگرافی از جنین، نشانه‌ای دال بر مشکل قلبی یا سایر مشکلات جنینی در آنها تشخیص داده است لازم است پس از ماه سوم بارداری، اکوی قلب جنین انجام دهند.

 

دکتر شهیدی اضافه می‌کند: با رعایت توصیه‌هایی چون بررسی آنمی(کم‌خونی) علت و درمان آن، درمان فشار خون بالا، دیابت و صرع، کاهش وزن در خانم‌های چاق، معاینه‌ بالینی کامل از نظر بررسی وجود عفونت‌های مزمن و حاد و درمان آنها، حذف سیگار، کافئین و مشروبات الکلی، دور بودن از استرس‌های روحی و روانی طی حاملگی و مصرف روزانه‌ مولتی ویتامین با اسید فولیک ـ از 3 ماه پیش از حاملگی و طی دوران حاملگی ـ خطر ایجاد ناهنجاری‌های مادرزادی قلبی در جنین تا حد قابل توجهی کاهش می‌یابد.

 

درمان

 

با افزایش روزافزون روش‌های تشخیصی و درمانی بیماری‌های قلبی مادرزادی، مبتلایان به این بیماری‌ها بیش از پیش به بهبود و درمان در بدو تولد یا سال‌های کودکی امیدوار شده‌اند. دکتر شهیدی در این باره می‌گوید: اکثریت قریب به اتفاق بیماری‌های مادرزادی قلب بوسیله انجام عمل بسته در زمان آنژیوگرافی (پرتونگاری از رگ‌های خونی) یا عمل باز، به طور کامل قابل درمان می‌باشند.

 

وی یادآور می‌شود: با توجه به این‌که اکثر بیماری‌های مادرزادی قلبی در کودکان، علایم بالینی واضح ندارند لازم است والدین این کودکان در صورت مشاهده هرگونه علامت خاص در کودک بسرعت به پزشک متخصص مراجعه کرده تا اقدامات درمانی در همان ابتدای تشخیص، آغاز شود.