دیابت بی‌مزه
دیابت یک واژه قدیمی به معنای زیادی ادرار است. در سال‌هایی دور که تست‌های آزمایشگاهی برای سنجش قند و دیگر مواد خون نبود ۲ بیماری شناخته‌شده بود که علامت مهم در آن‌ها پرادراری بود. بیماری اول دیابت شیرین بود که در آن ادرار بیمار مزه شیرین داشت و با جمع شدن حشرات دور ادرار یا گاهی تست مستقیم مزه توسط پزشک مشخص می‌شد.
نوع دیگری از پرادراری که در آن ادرار فرد هیچ مزه‌ای نداشت از زمان‌های قدیم به عنوان دیابت بی‌مزه شناخته شده است. در این بیماری قند خون طبیعی است، ولی کلیه‌ها توان غلیظ کردن ادرار را ندارند یا به بیان دیگر کلیه‌ها نمی‌توانند آب را حفظ کنند و آن را دفع می‌کنند. به این ترتیب بیمار مجبور است مرتب آب بخورد و کلیه‌ها هم آن را دفع کند. در این حالت‌گاه بیش از ۱۰ لیتر ادرار در شبانه‌روز دفع می‌گردد و بیمار مجبور است طی شب چندین بار برای دفع ادرار از خواب برخیزد.
توجه به این نکته ضروری است که وقتی احساس دفع ادرار به صورت مکرر ایجاد می‌شود، اول باید زیاد بودن ادرار را اثبات کرد، زیرا گاهی به دلیل بیماری مثانه یا پروستات احساس دفع در مقادیر کم‌ادرار ایجاد می‌شود.
اما دلیل بیماری دیابت بی‌مزه چیست و چرا کلیه‌ها نمی‌توانند از پس مهم‌ترین وظیفه‌شان که نگهداری آب در بدن است، برآیند؟
هورمونی به نام وازوپرسین از غده هیپوفیز ترشح می‌شود که با اثر روی کلیه‌ها مانع دفع آب می‌شود. اهمیت این هورمون در مواقعی که انسان نمی‌تواند به راحتی آب بنوشد کاملا مشخص است و بدون این هورمون در چند ساعت مرگ اتفاق می‌افتد. چند دلیل برای فقدان این‌هورمون وجود دارد: آسیب‌هایی که در تصادفات به جمجمه وارد می‌شوند، در حال حاضر یکی از دلایل اصلی از دست‌رفتن سلول‌های سازنده هورمون وازوپرسین است. گاهی نیز بیماری‌های مغزی که در منطقه هیپوفیز و هیپوتالاموس ایجاد می‌شوند عامل این بیماری است. انواعی از بیماری‌های ژنتیکی نیز عامل این بیماری هستند. خوشبختانه با پیشرفت علم پزشکی در حال حاضر هورمون وازوپرسین به صورت اسپری بینی به نام دسموپرسین تولید شده است و بیماران می‌توانند این نقیصه را با استفاده از اسپری رفع کنند.
دیابت بی‌مزه می‌تواند در اثر برخی بیماری‌های کلیه ایجاد شود. در این حالت هورمون وازوپرسین به میزان کافی ترشح می‌شود، ولی کلیه‌ها به آن پاسخ مناسب نمی‌دهند و به این ترتیب ادرار فراوان و بسیار رقیق دفع می‌شود. مصرف برخی دارو‌ها و تغییرات الکترولیت‌هایی مثل پتاسیم و کلسیم از عوامل مهم این نوع از بیماری دیابت بی‌مزه هستند. به‌این‌ترتیب مشخص است که در بیشتر موارد این بیماری موقتی است و درمان آن رفع عامل زمینه‌ساز است. در مواردی که بیماری دائمی باشد برخلاف نوع قبلی اسپری دسموپرسین موثر نیست و درمان بسیار مشکل است.
