اهدای خون، اهدای زندگی

امروز را به مناسبت سالگرد تاسیس سازمان انتقال خون ایران در ۳۸ سال پیش، روز اهدای خون نام گذاری کرده‌اند.

اما انتقال خون چیست؟ برای چه کسانی مفید و برای چه کسانی مضر است؟ در این مقاله شما با فرآیند انتقال و یا اهدای خون آشنا خواهید شد.

قبل از هر چیز لازم است تا مفهوم انتقال خون را درک کنیم؛ ویکی پدیا می‌گوید:

«انتقال خون به فرآیند انتقال خون یا فرآورده‌های خونی از شخص اهدا کننده به دستگاه گردش خون فرد دیگر گفته می‌شود. انتقال خون هنگامی صورت می‌گیرد که خون اهدا شده پس از تجویز پزشک با تزریق درسیاهرگ دریافت‌کننده، به‌طور مستقیم در جریان خون او وارد می‌شود.»

اهدای خون را می‌توان به ۲ دسته اصلی آلوژنیک و اتولوگ تقسیم کرد:

۱- اهدا خون غیرخودی (آلوژنیک)

افرادی که خونشان را برای دیگران اهدا می‌کنند در این گروه قرار می‌گیرند که خود به سه دسته تقسیم می‌شوند:

الف – اهداکنندگان پولی: این افراد در ازای دریافت پول خون اهدا می‌نمایند.

ب – اهداکننده جایگزین/فامیلی: این افراد در زمانی که خون آن‌ها مورد نیز یکی از اعضای خانواده یا آشنایان می‌باشد خون اهدا می‌نمایند.

ج – اهداکنندگان داوطلب: این افراد به صورت کاملا داوطلبانه و بدون در نظر گرفتن پاداش مادی خون خود را اهدا می‌نمایند.

۲- اهدا خون خودی (اتولوگ)

روشی که افراد خونشان را برای استفاده خودشان نگهداری می‌کنند، اهدای اتولوگ می‌نامند.

به عنوان مثال فردی که در شرف جراحی اختیاری است و بر اساس تشخیص پزشکان به خون اهدایی در حین انجام عمل و یا بعد از صورت پذیرفتن آن دارد، می‌تواند خون خود را برای مصارف بعدی خودش اهدا کند.

شرایط اهدای خون

برای آنکه شما بتوانید خون خود را اهدا کنید باید واجد شرایطی باشید که بواسطه آن، اهدای خون نه برای سلامتی بدن شما عوارضی داشته باشد و نه برای فردی که قرار است خون شما به وی تزریق گردد. بر این اساس سازمان انتقال خون ایران، شرایط را اینگونه وضع نموده است:

۱- ارائه کارت شناسایی عکس دار توسط داوطلب اهداخون

۲- حداقل سن ۱۷ سال و حداکثر ۶۰ سال.

۳- حداقل وزن ۵۰ کیلوگرم.

۴- رعایت فاصله زمانی حداقل ۸ هفته بین دو نوبت اهدای خون؛ با این شرط که دفعات اهدای خون از ۴ بار در سال تجاوز ننماید. البته بهتر است آقایان با فواصل ۳ ماهه؛ و خانم‌ها با فواصل ۴ ماهه نسبت به اهدای خون اقدام نمایند.

۵- تندرستی؛ بدان معنی که علاوه بر احساس سلامتی، توانایی انجام فعالیتهای معمول زندگی خود را داشته باشد. خوب است بدانید که در رابطه با اهدای خون حتی یک فرد دیابتی یا مبتلا به پرفشاری خون که بیماری وی تحت کنترل و در سیر درمان قرار داشته باشد نیز تندرست محسوب می‌شود.

همچنین توجه به این نکات نیز در خصوص اهدای خون توصیه شده است:

- اهداکنندگان طی چهار تا شش ساعت قبل از اهدای خون غذا میل کرده باشند.

- اهداکنندگان مبتلا به سرماخوردگی یا گلودرد نباشند.

- اهداکنندگان طی یکسال گذشته بستری در بیمارستان یا جراحی نداشته باشند.

- اهداکنندگان طی یکسال گذشته تزریق خون، واکسیناسیون یا تزریق هورمون رشد نداشته باشند.

به خاطر داشته باشید که در صورتی که مبتلا به بیماری هستید و یا داروی خاصی را مصرف می‌کنید، مراتب را با پزشک مستقر در واحد انتقال خون در میان بگذارید.

گروه‌های خونی

همه نمی‌توانند به یکدیگر خون اهدا کنند. همچنین، همه افراد نیز توانایی دریافت خون از هر کسی را ندارند. دلیل این مساله گروه‌های خونی متفاوت افراد است. بر اساس نوشته ویکی پدیا در این رابطه: «گروه‌های خونی بر پایه نوع پادگن موجود در گلبول‌های قرمز خون، به چهار دسته AB، B، A و O تقسیم می‌شوند که نوع O شایع‌تر است.»

همچنین «هر انسانی به طور طبیعی یکی از این چهار گروه خونی را دارد. مثلا فردی با گروه خونی A پادگن A را بر روی گلبولهای قرمز خونش بروز می‌دهد و بر علیه سایر پادگنهای گروههای خونی (B) در بدنش پادتن ساخته می‌شود. فردی با گروه خونی B پادگن B را دارد. فردی با گروه خونی AB هر دو پادگن A و B را دارد و فردی با گروه خونی O هیچکدام از دو پادگن را ندارد و برعلیه هر دوی آن‌ها در بدنش پادتن ساخته می‌شود.».

به همین دلیل شرایط اهدا و دریافت خون، بر اساس نوع گروه خونی افراد، باید مورد بررسی قرار بگیرد. شرایط انتقال خون افراد بر اساس گروه خونی، در این جدول قابل مشاهده است. برای مثال افراد با گروه خونی +A می‌توانند از گروه‌های خونی -A و +A و -O و +O خون دریافت و به گروه‌های +A و +AB خون اهدا نمایند. همچنین به دارندگان گروه خونی -O، به اصطلاح، دهنده عمومی و به افرادی که گروه خونی +AB دارند، گیرندگان عمومی می‌گویند.

مراحل اهدای خون

پس از اینکه تصمیم به اهدای خون گرفتید، می‌توانید به نزدیک‌ترین پایگاه سازمان انتقال خون مراجعه نمایید و مراحل زیر را برای اهدا طی کنید.

با مراجعه به این صفحه می‌توانید نزدیک‌ترین پایگاه انتقال خون را بیابید.

۱- ثبت نام: شامل ثبت مشخصات فردی شما نظیر نام، سن، ملیت، آدرس و …

۲- غربالگری پزشکی: شامل مصاحبه پزشک و انجام معاینات ساده (اندازه گیری وزن، فشار خون، نبض و درجه حرارت بدن) با هدف تایید صلاحیت پزشکی شما برای اهدای خون. دراینجا پرسش‌هایی از طرف پزشک، در مورد تاریخچه سلامتی و بیماری‌های قبلی شما مطرح می‌شود که پاسخگویی دقیق و صحیح به این سئوالات، منجر به ارتقای سلامت خون‌های اهدایی و حفظ سلامت خود شما، در حین اهدای خون خواهد گردید.

۳- آزمایشات کم خونی و غلظت خون: با نظر پزشک مستقر در واحد اهدای خون، آزمایشات ساده‌ای برای اندازه گیری هموگلوبین خون شما و همچنین غلظت آن انجام می‌گیرد.

۴- خودحذفی: در این مرحله شما از طریق مطالعه جزوات ویژه خود حذفی و راهنمایی‌های پزشک معاینه، از مواردی که سلامت خون و فرآورده‌های خونی را به خطر می‌اندازد مطلع خواهید شد تا در صورت هرگونه شکی در مورد سلامت خونتان، از اهدای خون انصراف نمایید.

۵- خونگیری: شامل استریل کردن ناحیه چین آرنج می‌باشد. کل مرحله خونگیری از زمان خوابیدن شما روی تخت تا خارج کردن سوزن خونگیری، حدود ۱۰ تا ۲۰ دقیقه طول می‌کشد.

۶- نیرو بخشی: شامل دقایقی استراحت همراه با مراقبت کادر پزشکی ازشما و پذیرایی مختصر با آب میوه و شیرینی است.

سازمان انتقال خون می‌گوید:

هر سه ثانیه، یک بیمار نیاز به خون و فراورده‌های آن پیدا می‌کند.

از هر سه نفر یک نفر در طول زندگی نیاز به خون پیدا می‌کند.

یک واحدخون اهدایی شما که فقط اندکی از خون موجود در بدن شماست، می‌تواند جان سه نفر را از مرگ حتمی نجات دهد.

فراموش نکنید که همیشه چشمان یک بیمار نیازمند به خون منتظر شماست.

منبع: نشریه اینترنتی سالم زی

---