زونا

زونا نوعی بیماری ویروسی است. ویروس عامل آن «واریسلا زوس‌تر» نام دارد. این ویروس عامل بیماری «آبله مرغان» هم هست. می‌دانیم اغلب افراد در سنین کودکی و نوجوانی آبله مرغان می‌گیرند. بعد از بهبود آبله مرغان، ویروس در برخی رشته‌های عصبی آنان به طور نهفته باقی می‌ماند تا اینکه در سنین بالا‌تر با کاهش توان و قدرت سیستم ایمنی یا افزایش استرس، ویروس مذکور فعال شده و این بار بیماری زونا را ایجاد می‌کند.

این بیماری در کدام گروه سنی دیده می‌شود؟
زونا در کودکان و نوجوانان نادر بوده و شیوع آن با افزایش سن بیشتر می‌شود. میزان بروز بیماری از چهل سالگی به بعد زیادترشده و در دهه ششم و هفتم عمر به بیشترین میزان خود می‌رسد.

آیا ابتلا به این بیماری باعث مصونیت فرد می‌شود؟
بله معمولا بعد از یک بار ابتلا، فرد برای بقیه عمر مبتلا نمی‌شود.

علائم بیماری چیست؟
بیماری اغلب بخشی از پوست را در مسیر عصب مبتلا درگیر می‌کند و درقسمت‌های مختلفی از بدن ممکن است دیده شود. از نواحی شایعی که بیماری در آن بروز می‌کند مسیر اعصاب بین دنده‌ای، اعصاب گردنی، و نیز بخشی از مسیر عصب تری ژمو در ناحیه پیشانی است (زوسترچشمی). ناحیه مبتلا ابتدا دچار درد و گزگز می‌شود.

درد بتدریج زیاد شده و دربخشی قابل توجهی از بیماران حتی تماس لباس با ناحیه مبتلا دردناک است. بعد از دو یا سه روز و گاهی یک هفته ضایعات پوستی در مسیر عصب گرفتار به وجود می‌آید. ضایعات بصورت برجستگی‌های قرمزرنگی هستند که به سرعت تبدیل به تاول می‌شوند. پوست ناحیه مبتلا قرمز و ملتهب است.

علائم عمومی خفیف مانند تب، سردرد، خستگی و بی‌حالی ممکن است دیده شود. بیماری، درموارد بدون عارضه، دو تا چهار هفته به طول می‌انجامد. سیر بیماری در سنین پایین کوتاه‌تر و خفیف تراست. در سنین بالا به ویژه اگر فرد دچارضعف ایمنی یا سوء تغذیه باشد، ضایعات پوستی اغلب حالت زخمی و نکروزه پیدا کرده و جای زخم باقی می‌ماند.

تظاهرات موضعی بیماری به نوع عصبی که گرفتارمی شود هم بستگی دارد، مثلا در گرفتاری عصب افتالمیک، دردوسوم موارد چشم‌ها هم گرفتار شده و حتی می‌تواند باعث کوری شود، یا در گرفتاری بخش ماگزیلر، تاول‌ها در ناحیه لوزه و زبان کوچک دیده می‌شود، یا در زونای دهان و صورت ممکن است دندان درد اولین علامت بیماری باشد! گرفتاری اعصاب احشایی ممکن است با دردشکم بروزکند.

آیا زونا واگیر دارد؟
ویروس هم در ضایعات پوستی و تاول‌ها و گاهی در ناحیه حلق مبتلایان وجود دارد. انتقال این ویروس می‌تواند در افرادمستعد (کسانی که قبلا «آبله مرغان نگرفته‌اند)، آبله مرغان ایجاد کند. برای کاستن هرچه بیشتر از انتقال ویروس بایستی فردمبتلا، ناحیه مربوطه را پوشیده نگه دارد، از خاراندن و دست زدن به ضایعات خودداری کند، مرتب دست‌های خود را بشوید. زنان حامله که قبلا» آبله مرغان نگرفته‌اند، وافرادی که به هردلیل دچار ضعف سیستم ایمنی هستند باید از تماس با فرد مبتلا خودداری کنند.

بعد از اینکه ضایعات تاولی خشک شده و دلمه ایجاد شد احتمال سرایت ویروس وجود ندارد. تماس با فردمبتلا به زونا باعث زونا نمی‌شود.

آیا در زونا خود عصب هم آسیب می‌بیند؟
بله. علاوه بر پوست، عصب هم آسیب می‌بیند و این آسیب ممکن است درازمدت (حتی بعد از بهبود علائم پوستی) باشد.

عارضه شایع زونا چیست؟
شایع‌ترین عارضه زونا درد بعد از آن است. این درد گاهی شدید بوده و نسبت به درمان هم مقاوم است. هرقدرسن بالاترباشد احتمال این عارضه بیشتراست مثلا «اگرافراد بالای ۴۰ سال زونا بگیرند، ۳۰ درصدشان به این عارضه مبتلا می‌شوند. این عارضه درگرفتاری پیشانی و صورت بیشتررخ می‌دهد ولی درسایرمناطق مانند نواحی بین دنده‌ای هم نادرنیست.

درمان زونا چگونه است؟
داروهای ضدویروسی متعددی برای درمان زونا وجود دارد. این دارو‌ها طول مدت بیماری و شدت آن را کاهش می‌دهند. دارو هرچه زود‌تر شروع شود موثرترخواهد بود. داروهای ضد درد، کمپرس مرطوب و داروهای ضد خارش درمواردی لازم می‌شوند. گاهی برای کاهش التهاب و آسیب به بعضی ارگان‌ها (مانند چشم در زونای چشمی) لازم است از ترکیبات کورتیکو ستروییدی («کورتون») استفاده شود.

زونا واکسن دارد؟
در سال ۲۰۰۶ سازمان غذا و داروی امریکا نوعی واکسن به نام «زوستاواکس» را تایید کرده است که در افراد بالای ۵۰ سال جهت پیشگیری از ابتلای به این بیماری و درد متعاقب آن تجویز می‌شود. واکسن مذکور احتمال ابتلا به زونا را تا ۵۰ درصد و احتمال درد متعاقب زونا را تا ۶۵ درصد کاهش می‌دهد. این واکسن هنوز در کشورهای عفب افتاده موجود نیست.

---