ایدز
عفونت HIV یک عفونت ویروسی پویا است و باعث بیماری مزمن چندساله می‌شود. این ویروس به دلیل اختلال در عملکرد سیستم ایمنی، فرد را مستعد عفونت‌های مرگبار و بعضی از انواع سرطان می‌نماید و در نهایت به فوت بیمار منجر می‌شود.
AIDS (سندرم نقص ایمنی اکتسابی) از این کلمات اقتباس شده است:
Acquired: چیزی که کسب می‌کنید در مقابل آنچه با آن متولد می‌شوید.
Immune: مقاومت یا محافظت در مقابل بیماری
Deficiency: فقدان قدرت محافظت کننده
Syndrome: گروهی از نشانه‌ها در مقابل یک بیماری منفرد
عامل ایدز
عامل بیماری ایدز ویروس HIV (ویروس نقص ایمنی انسان) است که از کلمات زیر اقتباس شده است:
Humman: انسان
Immunodeficiency: نقص ایمنی
Virus: ویروس
ایدز سندرم عفونی است که به وسیلهٔ رتروویروس ایجاد می‌شود و شامل دو نوع (HIV۱ و HIV۲) است. این بیماری با طیف وسیعی از نشانه‌های بالینی مانند تب بدون علت، خستگی و ضعف عضلانی، کاهش وزن (بیشتر از ۱۰ درصد وزن بدن)، اسهال مزمن طولانی، سرفه‌های طولانی، زخم‌هایی که بهبود نمی‌یابد و... مشخص می‌شود. این سندرم با مختل کردن دفاع سلولی بدن را مستعد انواع بیماری‌های عفونی، عفونت‌های فرصت طلب، سرطان‌ها و... می‌کند. در اوایل بروز اپیدمی ایدز تصور می‌شد که این بیماری مخصوص کشورهای غربی است، ولی با انتشار سریع آن در آفریقا و امریکای جنوبی و بالاخره آسیا مشخص شد که بیماری ایدز هیچ گونه‌نژاد، مرز، کشور، جنسیت و سنی را در امان نخواهد گذاشت.
ایدز یکی از اساسی‌ترین معضلات بهداشتی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، روحی، روانی و... جوامع بشری است. این بیماری از سال ۱۹۸۱ تاکنون در داخل کشور‌ها و فراسوی مرز‌ها به سرعت روبه گسترش است.
اولین موج همه گیری این بیماری در امریکای شمالی و اروپای غربی، دومی در افریقا و امریکای جنوبی، سومی در خاور دور و اروپای شرقی و چهارمی از حدود سال ۱۹۹۵ در خاورمیانه و آسیای مرکزی ظاهر شده است.
در حال حاضر، روزانه ۱۱ هزار نفر به افراد آلوده در دنیا اضافه می‌شود و سالیانه بین ۳- ۸/۲ میلیون نفر بر اثر این بیماری می‌میرند و میلیون‌ها کودک یتیم و معصوم بر جای می‌ماند که احتمالاً ۴۰- ۳۰ درصد آن‌ها مبتلا و آلوده هستند.
تخمین زده می‌شود که تا سال ۲۰۱۰ میلادی حدود ۵/۲ میلیون کودک در افریقای جنوبی به ویروس ایدز آلوده خواهند شد. در برخی از کشورهای افریقایی به دلیل ازدیاد بیماران مبتلا به ایدز نظام ارائهٔ خدمات بهداشتی- درمانی در حال متلاشی شدن است.
به دلیل آگاهی مردم از راه‌های سرایت بیماری در اروپا و امریکا از آهنگ سرعت شیوع بیماری کاسته شده، اما متأسفانه بیش از ۹۰ درصد از موارد آلودگی به کشورهای جهان سوم مربوط است.
ابعاد فاجعه وقتی روشن می‌شود که بدانیم ۸۰- ۷۰ درصد اعتبارات بهداشتی در تعدادی از کشورهای افریقایی صرف برنامهٔ مبارزه با ایدز می‌شود و یا حدود ۵۰ درصد از تخت‌های بیمارستانی این کشور‌ها را بیماران مبتلا به ایدز اشغال کرده‌اند یا اینکه تعداد افراد آلودهٔ هندوستانی در سال ۱۹۸۰، ۲۰۰۰۰ نفر و در سال ۲۰۰۰ به حدود ۶ میلیون نفر رسیده است. پیش بینی می‌شود که در ۵ سال آینده تعداد افراد آلوده به ویروس ایدز در آسیا به حدود ۱۲- ۱۰ میلیون نفر برسند.
تاریخچه
در سال ۱۹۷۹ گزارش‌های گوناگونی از افریقا، هائیتی و ایالت متحده مبنی بر عفونت‌های فرصت طلب و سرطان در افراد به ظاهر سالم ارائه شد. در پنجم ژوئن سال ۱۹۸۱، در نشریهٔ گزارش هفتگی «ابتلا و مرگ و می‌ر» مقاله‌ای به چاپ رسید که در آن پنج مورد عفونت ریه ناشی از پنوموسیتیس کارینی (نوعی عامل بیماری زا که در افراد با سیستم ایمنی سالم به هیچ وجه بیماری ایجاد نمی‌کند) در مردان هم جنس باز گزارش شده بود و طی مدت کوتاهی، موارد مشابهی در شهرهای نیویورک و سانفرانسیسکو نیز گزارش شد.
با یافتن مواردی از بیماری در میان دریافت کنندگان خون، فرآورده‌های خونی، مردان بالغ ساکن نواحی مرکز افریقا و نوزادان متولد شده از مادران مبتلا به ایدز و یا معتاد تزریقی، مشخص شد که عامل عفونی باعث بروز این سندرم می‌شود. عامل بیماری در سال ۱۹۸۳ کشف و با گذشت زمان روند بیماری دستخوش تغییرات شده است.
آمار ایدز در ایران و جهان
آمار ایدز در جهان
در دسامبر ۲۰۰۷، سازمان بهداشت جهانی تعداد کودکان و نوجوانان آلوده به HIV/AIDS را ۳۶- ۳۰ میلیون نفر تخمین زد. موارد جدید آلودگی به HIV در سال ۲۰۰۷، ۱/۴- ۸/۱ میلیون نفر بود. در سال ۲۰۰۷ روزانه ۱۱۰۰۰ نفر آلوده شده‌اند که حدود ۵۰ درصد آن‌ها بین ۲۴- ۱۵ سال سن داشته‌اند.
آمار ایدز در ایران
موارد آلودگی به HIV/AIDS تا تاریخ ۱/۱/۱۳۸۷، ۱۷۲۷۰ نفر گزارش شد که ۹۴ درصد در مردان و ۶ درصد در زنان بوده است. شایع‌ترین گروه سنی ابتلا ۳۴- ۲۵ سال است. ۱۳۶۹ نفر در مرحلهٔ ایدز و ۲۵۳۲ نفر از مبتلایان به HIV/AIDS فوت کرده‌اند. بیشترین میزان آلودگی به HIV/AIDS در ایران در اثر اعتیاد تزریقی است که ۱/۶۸ درصد از راه انتقال را به خود اختصاص داده است.
ساختار و عملکرد ویروس
ویروس HIV حساس و ظریف، اما موذی است که درون سلول‌های سیستم ایمنی بدن رشد کرده و باعث کاهش دفاع بدن علیه بیماری می‌شود. دانستن ساختار و چرخهٔ زندگی ویروس باعث درک بهترین روش کنترل عفونت می‌شود.
ایدز (سندرم نقص ایمنی اکتسابی) به وسیلهٔ HIV (ویروس نقص ایمنی انسان) به وجود می‌آید. نوع اول ویروس (HIV۱) در سال ۱۹۸۳ در انستیتو پاستور پاریس از یک بیمار با سندرم لنفادنوپاتی جدا شد که به عنوان رتروویروس عامل ایدز نامیده شد. نوع دوم ویروس (HIV۲) در سال ۱۹۸۶ از بیماران در افریقای غربی شناسایی شد. HIV۱ شایع‌ترین عامل عفونت ناشی از ویروس ایدز در جهان به شمار می‌رود و چند زیرگونه با انتشار جغرافیایی متفاوت دارد.
منشاء ویروس کجاست؟
فرضیه‌های متفاوتی وجود دارد، از جمله احتمالاً HIV۱ و HIV۲ چند سال قبل در افریقا با ویروس‌های نوع میمونی انتقال ژنتیکی گونه‌ای داشته‌اند. ویروس HIV۱ و HIV۲ شبیه ویروس نقص ایمنی میمون است که از میمون‌های وحشی افریقا جدا شده است. با وجود عفونت مزمن، این میمون‌ها حال عمومی خوبی دارند، اما تزریق ویروس‌های نقص ایمنی میمون به میمون‌های باغ وحش، باعث عفونتی شبیه ایدز می‌شود که مؤید تغییر عفونت زایی (ویرولانس) ویروس در انتقال داخل گونه‌ای است.
