آنفلوآنزا در کمین است

با شروع فصل پاییز هوا رو به سردی می‌رود و بیماری‌های خاص فصول سرد، افراد زیادی را مبتلا می‌کنند. یکی از شایع‌ترین بیماری‌های این فصول، آنفلوآنزاست و در واقع فصل پاییز اغلب هشداری برای آنفلوآنزا و مشکلات همراه آن است.

با آنکه بیماری‌های ویروسی ـ تنفسی کمتر از باکتری‌ها باعث عوارض و مرگ و میر می‌شوند، اما باید توجه داشت ویروس آنفلوآنزا از معدود ویروس‌هایی است که در افرادی با شرایط خاص همچنان خطرناک است و می‌تواند افراد زیادی را به کام مرگ بکشد یا حتی در صورت بهبودی نیز عوارضی برجا بگذارد.

آنفلوآنزا یک بیماری حاد تنفسی است که برخلاف ویروس‌های سرماخوردگی، علاوه بر آنکه می‌تواند راه‌های تنفسی فوقانی را درگیر کند، منجر به عفونت راه‌های تنفسی تحتانی و ریه‌ها نیز می‌شود. این بیماری حتی ممکن است حیوانات را هم مبتلا کند.

ویروسی که مدام تغییر چهره می‌دهد
ویروس آنفلوآنزا به تنهایی ویروس قدرتمندی نیست ولی مثل تمام میکروارگانیسم‌های دیگر، بیماری حاصل از آن، نتیجه تعامل مستقیم بین عامل بیماریزا و بدن فرد میزبان است. این ویروس یکی از متنوع‌ترین ویروس‌هاست و هر از چند گاهی مارکر‌ها یا‌‌ همان آنتی‌ژن‌های سطحی خود را عوض می‌کند و به این ترتیب افرادی که قبلا در معرض بیماری قرار گرفته‌اند یا واکسن زده‌اند همچنان در خطر بیماری قرار دارند، ولی معمولا هیچ‌کس در یک سال دو بار دچار آنفلوآنزا نمی‌شود.

سیستم ایمنی ما طوری طرح‌ریزی شده است که ویروس‌ها و عوامل دیگر را از روی مارکرهای خاص آن‌ها می‌شناسد و بر ضد این مارکر‌ها آنتی بادی می‌سازد و از این راه با عامل بیماریزا مقابله می‌کند. حال اگر ویروسی همیشه با یک مارکر باشد، چنانچه سیستم ایمنی یک بار با آن مواجه شود، آنتی بادی ساخته شده برای مدت طولانی و حتی تمام عمر در بدن باقی‌می‌ماند و در خون گردش می‌کند و به محض ورود مجدد عامل بیماریزا آن را خنثی می‌سازد البته فرد یا به بیماری دچار نمی‌شود یا بیماری خفیف‌تر با عوارض کمتری را تجربه می‌کند، ضمن آنکه دوره آن بیماری نیز کوتاه‌تر خواهد بود، ولی مثلا اگر ویروسی مثل ویروس آنفلوآنزا این مارکرهای سطحی خود را مدام تغییر دهد هر بار که وارد بدن می‌شود، از آنجا که مارکر سطحی قبلی دیگر وجود ندارد یا تغییر کرده است، سیستم ایمنی بدن به صورتی رفتار می‌کند که گویا اولین بار است که با ویروس مواجهه شده است و یک واکنش شدید و همه جانبه نسبت به آن نشان می‌دهد.

افرادی که قبلا در معرض بیماری آنفلوآنزا قرار گرفته‌اند یا واکسن زده‌اند همچنان در خطر بیماری قرار دارند، ولی معمولا هیچ‌کس در یک سال دو بار دچار آنفلوآنزا نمی‌شود.

بنابراین بیماری شدید‌تر می‌شود و با عوارض و مشکلات بیشتری همراه است، چراکه گاهی ویروس جدید مقاوم‌تر از ویروس قبلی است. به این دلایل و دلایل بسیار دیگر هر ساله باید اقدامات پیشگیرانه به طور کامل صورت گیرد. برای مثال به افرادی که در معرض خطر ابتلا قرار دارند پیشنهاد می‌شود واکسن بزنند.

افرادی که بیشتر در معرض خطر ابتلا به آنفلوآنزا قرار دارند
آنفلوآنزا نوعی بیماری ویروسی است که معمولا در افرادی که بدنی سالم و جوان دارند دوره کوتاهی از بیماری را ایجاد می‌کند که با دارو یا حتی بدون دارو نیز بهبود می‌یابد، ولی کافی است فردی کوچک‌ترین بیماری یا مشکل جسمی زمینه‌ای داشته باشد یا حتی به دنبال بیماری یا هر مشکلی مثلا استفاده از داروهای سرکوب کننده ایمنی، در رکود جسمی قرار داشته باشد. آن وقت است که دیگر آنفلوآنزا یک بیماری ساده محسوب نمی‌شود و می‌تواند حتی به مرگ منجر شود.

افراد بالای ۶۵ سال، افرادی که در خانه سالمندان زندگی می‌کنند، تمام افرادی که از بیماری‌های قلبی یا ریوی مزمن رنج می‌برند، تمامی بیماران مبتلا به بیماری‌های متابولیک مزمن مثل دیابت و نارسایی مزمن کلیوی، کودکان و بالغینی که به دلیلی مجبورند آسپیرین مصرف کنند، پرسنل کادر بهداشتی و درمانی که با بیماران بسیاری سروکار دارند، خانم‌های بارداری که بخصوص ۳ ماهه اول و دوم بارداری خود را در زمان شیوع آنفلوانزا می‌گذرانند، افرادی که به هر علتی دچار نقص سیستم ایمنی هستند و افرادی که HIV مثبت بوده‌اند و نیز افرادی که یکی از اعضای خانواده‌شان مبتلا به آنفلوآنزا شده است، از افرادی محسوب می‌شوند که در معرض خطر بوده و به منظور حفظ خودشان و همچنین کاهش بار ناشی از بیماری بر جامعه، باید حتما برای واکسن زدن و انجام اقدامات پیشگیرانه به مراکز بهداشتی مراجعه کنند.

باید توجه داشته باشید که آنفلوآنزای حیوانات نیز قابل انتقال به انسان است و در بعضی موارد از نوع انسانی کشنده‌تر نیز هستند. برای مثال آنفلوآنزای پرندگان در صورتی که انسان‌ها را مبتلا سازد ممکن است مرگ و می‌ری در حد ۶۵ درصد داشته باشد. البته این آنفلوآنزا معمولا از انسانی به انسان دیگر منتقل نمی‌شود. بنابراین تمام افرادی که با حیوانات سر و کار دارند، باید جوانب احتیاط را رعایت و از تماس بدون حفاظ با حیوانات مبتلا یا مشکوک اجتناب کنند.

راه‌های پیشگیری از آنفلوآنزا
خوشبختانه سال‌هاست واکسن آنفلوآنزا ساخته شده و به راحتی در دسترس است. البته علاوه بر واکسیناسیون می‌توان از داروهای ضدویروس نیز استفاده کرد. مثلا آمانتادین، Oseltamivir و زانامیویر برای پیشگیری از فعال شدن مجدد بیماری و پیشگیری فصلی استفاده می‌شوند. به علاوه Oseltamivir در مواردی که یکی از اعضای خانواده به آنفلوآنزا مبتلا شده، برای بقیه افراد خانواده تجویز می‌شود تا مانع ابتلای آن‌ها شود. حتی می‌توان همراه با مصرف دارو نیز واکسن زد که در این صورت اثربخشی این دو با هم بیشتر می‌شود.

به طور کلی واکسن آنفلوآنزا انواع مختلفی دارد. یک نوع این واکسن به صورت ویروس زنده ضعیف شده است که در ایران وجود ندارد، ولی نوع غیرفعال شده ویروس در ایران موجود است و در دسترس قرار دارد. یک نوع واکسن ۳ ظرفیتی آنفلوآنزا نیز وجود دارد که برای هر دو نوع A و B ویروس آنفلوآنزا ساخته شده است و کارایی وسیع‌تری دارد. البته کارایی واکسن آنفلوآنزا بسته به گروه‌های سنی مختلف، از ۷۰ تا ۹۰ درصد متفاوت است. بیشترین اثربخشی این واکسن در افراد نوجوان و جوان است و با بالا رفتن سن این اثرگذاری کاهش می‌یابد.

اگر واکسن و دارو در دسترس نبود بهترین راه پیشگیری شستن دست‌هاست. شستن دست‌ها از مهم‌ترین ارکان بهداشت است که اثرگذاری آن در کاهش بسیاری از بیماری‌ها اثبات شده است.

مقاوم‌سازی بدن با واکسن آنفلوآنزا
واکسن آنفلوآنزا باید سالانه تزریق شود چراکه علاوه بر تغییرات ارگانیسم، سطح آنتی‌بادی حاصل از واکسن در خون، بیشتر از ۲ تا ۴ ماه بالا نمی‌ماند و معمولا بعد از این زمان، سیر کاهشی دارد. بهترین زمان برای تجویز واکسن شروع فصل سرما یعنی اواخر شهریور و اوایل پاییز است.

واکسن در عضله دلتوئید (بازو) زده می‌شود. تزریق یک بار واکسن برای افراد بالای ۱۳ سال کافی است، اما برای بچه‌های زیر ۱۳ سال باید دو تزریق با فاصله یک ماه، انجام شود. تزریق دوم برای این است که این بچه‌ها معمولا مواجهه قبلی با این بیماری نداشته‌اند و برای این‌که میزان آنتی‌بادی در خون آن‌ها به میزان کافی برسد نیاز به دو تزریق با فاصله یک ماه دارند.

واکسن آنفلوآنزا علاوه بر کاهش عوارض بیماری، مزایای فراوان دیگری نیز دارد. واکسن سه ظرفیتی می‌تواند میزان عفونت گوش میانی یا‌‌ همان اوتیت مدیا را در بچه‌ها کاهش دهد. این واکسن در کاهش پنومونی کودکان و حتی بالغان موثر است. افراد مسن دچار بیماری‌های عروق کرونر قلب معمولا با واکسن زدن کمتر دچار حملات این بیماری می‌شوند. این گفته در مورد حوادث مغزی ناشی از مشکلات مختلف نیز صادق است. این مشکلات معمولا برای بروز ناگهانی نیاز به یک محرک دارند و بیماری آنفلوآنزا به خوبی می‌تواند نقش یک محرک را ایفا کند و باعث ایجاد این حملات شود. واکسن زدن می‌تواند مانع خوبی در مقابل این محرک باشد.

---