خارش بدن (قسمت دوم)
دلایل خارش عمومی بدن
نارسایی مزمن کلیه: شایع‌ترین علت سیستمیک خارش، نارسایی مزمن کلیه است. اکثر مبتلایان به این نارسایی و ۸۰ درصد بیماران دیالیزی دچار خارشند. عوامل مختلفی در مورد علت آن بیان شده است. از جمله افزایش هیستامین و درمان انتخابی آن استفاده از اشعه ماوراء بنفشB می‌باشد.
کلستاز: خارش شکایت شایعی در بیماری‌های انسداد صفراوی کبد خصوصاً یرقان‌های صفراوی است. علل مختلفی در مورد علت خارش در این بیماران ذکر شده از جمله رسوب املاح صفراوی خاص با غلظت معین در پوست. درمان‌های متعددی پیشنهاد شده اما درمان انتخابی این نوع خارش، کلیسترامین می‌باشد.
فقر آهن: یکی از علل خارش فقر آهن است. به نظر می‌رسد گرچه مبتلایان به کمبود آهن از خارش شکایت دارند اما خارش آن‌ها تنها به دلیل کمبود آهن نمی‌باشد و عوامل جنبی دیگر نیز در این مشکل دخیل است ولی به هر صورت این نوع خارش به درمان با آهن پاسخ می‌دهد.
پلی سیتمی ورا (تعداد بیش بیشتر از حد طبیعی گلبول‌های قرمز):
۵۰ درصد مبتلایان به این بیماری دچار خارش مزاحمی هستند که در تماس با آب (با هر درجه حرارتی) ایجاد می‌شود. در این بیماران تحریک منتشر و شدید پوستی و خارش، بلافاصله بعداز خارج شدن از آب ایجاد می‌شود که ۶۰ – ۳۰دقیقه طول می‌کشد.
خارش ناشی از آب: در این حالت، خیس شدن پوست با آب در هر حرارتی، باعث خارش شدید با یک حالت حمله‌ای می‌شود. خارش معمولاً بلافاصله پس از خارج شدن از آب صورت گرفته و حدود یک ساعت طول می‌کشد. پوست هیچ تغییری نشان نمی‌دهد و هیچ اختلال سیستمیک همراه وجود ندارد. این حالت همچنین در اثر تغییر ناگهانی حرارت پوست مثلاً صبح‌ها هنگام پوشیدن لباس نیز اتفاق می‌افتد. یک سوم بیماران سابقه فامیلی مثبت دارند. به اغلب این بیماران برچسب روانی زده می‌شود چون در معاینه هیچ علامت پوستی ندارند.
خارش در بیماری‌های غدد:
پرکاری تیروئید: ممکن است سبب خارش محدود در ناحیه مقعدی – تناسلی (به علت عفونت قارچی) و یا خارش منتشر (به علت افزایش جریان خون پوست و کاهش آستانه خارش و تحریک گیرنده‌های خارش) شود.
کم‌کاری تیروئید: می‌تواند سبب خارش محدود و یا خارش منتشر (به علت خشکی بیش از حد پوست) گردد.
دیابت: سبب خارش محدود در ناحیه تناسلی و یاخارش ناحیه پوست سر می‌گردد اما باعث خارش منتشر نمی‌گردد.
خارش در خانم‌ها بعد از یائسگی: می‌تواند محدود و یا منتشر باشد. معمولاً خارش منتشر در این بیماران، حمله‌ای و همراه با حملات گرگرفتگی می‌باشد. خارش این بیماران مداوم، اما غیرقابل تحمل نیست و باعث خراشیدن شدید نمی‌شود. این خارش در شب‌ها که بدن گرم می‌شود شدید‌تر است.
خارش به عنوان تظاهر بدخیمی‌ها: اگرچه وجود خارش بدون هیچ علت مشخص در یک بیمار با سنین متوسط یا بالا، معمولاً جستجوی دقیق برای یافتن یک بدخیمی زمینه‌ای را به ذهن می‌آورد، اما همراهی علتی بین خارش منتشر و بدخیمی نادر است به استثنای لنفوم هوچکین و پلی سیتمی ورا.
خارش تظاهری از بیماری‌های روانی: این نوع خارش روانی غالباً منجر به خراش‌های شدید در اثر حملات خارانیدن خیلی کوتاه و ناشایع در طول روز یا شب می‌گردد و پوست این‌ها غالب اوقات بدون علامت است. برای تشخیص این گروه از علل خارش، در صورت نبودن معیارهای رضایت‌بخش تشخیصی، باید سایر علل خارش محدود یا منتشر را رد نمود. اضطراب و یا افسردگی می‌تواند باعث بروز خارش در این بیماران شود. اطمینان بخشیدن به بیمار که خارش وی مریضی نیست، ممکن است در بعضی از مبتلایان به خارش ناشی از اضطراب و یا افسردگی پایان دهد.
خارش به واسطه اختلالات عصبی و سیستم دفاعی: بعضی اوقات بیماری‌های عصبی مانند ضایعات مغزی، MS و تومورهای مغزی می‌توانند باعث خارش گردند. خارش همچنین به عنوان علامت مراجعه در ایدز توصیف گردیده است.
خارش در حاملگی: به طور کلی ۲۰-۲درصد خانم‌های حامله مبتلا به خارش می‌شوند که غالباً به علت کلستاز حاملگی است.
واکنش‌های دارویی: اهمیت دارو‌ها در ایجاد خارش آن است که اولاً هر دارویی می‌تواند باعث ایجاد خارش گردد و ثانیاً آنکه دارو‌ها ممکن است ماه‌ها پس از شروع مصرف باعث ایجاد خارش شوند.
بررسی بیمار مبتلا به خارش منتشر
پزشکان باید تاریخچه دقیق بیماری را بدانند و شرح حال مفصلی از داروهای مورد استفاده، علایم همراه خارش و ارتباط با وضعیت‌های روحی فرد به دست آورند. مثلا خارش بینی مداوم ممکن است نشانه‌ای از تومورمغزی باشد یا خارش‌های روانی، معمولا مزاحم خواب بیمار نمی‌شود. معاینه بالینی باید شامل بررسی غدد لنفاوی، کبد، طحال، و غده تیروئید باشد. رنگ پوست بسیار مهم است و در نارسایی کلیه، پرکاری تیروئید و انسداد صفراوی در دوران بارداری تغییر می‌کند
در بررسی بیمار مبتلا به خارش و بدون هیچگونه تظاهر پوستی، بایستی به دنبال علل منتشر (سیستمیک) گشت که احتمال وجود آن در بررسی‌های مختلف بین ۵۰ – ۳درصد گزارش شده است. در مورد هر بیماری اینکه چه آزمایشی و در چه زمانی انجام شود بستگی به قضاوت پزشک دارد. اصولاً بررسی بیماری که با خارش عمومی مداوم، مراجعه می‌کند یکی از مشکلات طب است اما همچنین می‌تواند یکی از جالب‌ترین آن‌ها هم باشد چون مشخص نمودن یک بیماری منتشر ناشناخته در بیمار بسیار اهمیت دارد. خصوصاً آنکه غالباً درمان آن علت می‌تواند باعث از بین بردن خارش گردد.
بررسی بیمار مبتلا به خارش با منشأ ناشناخته باید شامل موارد زیر باشد:
معاینه کامل پوستاخذ شرح حال با توجه به مصرف دارو‌ها، بیماری‌های کنونی یا گذشته، تماس‌های محیطی (حیوانات خانگی، غبار، مواد شیمیایی، پشم شیشه) مروری بر اعضای بدن و توجه به شکایات عمومی یا محدود به نواحی خاص بدنبررسی از نظر بزرگی غدد لنفاوی یا بزرگی ارگان‌های داخلی شکمیانجام آزمایشات شامل فرمول شمارش خونی، تست‌های عملکرد کبدی، تست‌های عملکرد کلیه، آزمایش ادرارارزیابی روانی بیمار
درمان
پزشکان باید تاریخچه دقیق بیماری را بدانند و شرح حال مفصلی از داروهای مورد استفاده، علایم همراه خارش و ارتباط با وضعیت‌های روحی فرد به دست آورند. مثلا خارش بینی مداوم ممکن است نشانه‌ای از تومورمغزی باشد یا خارش‌های روانی، معمولا مزاحم خواب بیمار نمی‌شود. معاینه بالینی باید شامل بررسی غدد لنفاوی، کبد، طحال، و غده تیروئید باشد. رنگ پوست بسیار مهم است و در نارسایی کلیه، پرکاری تیروئید و انسداد صفراوی در دوران بارداری تغییر می‌کند.
با انجام کلیه معاینات و آزمایش‌های ذکر شده باز هم در درصد زیادی از بیماران، علت خارش مشخص نمی‌شود که این بیماران باید پیگیری شوند چون احتمال دارد بعد‌ها بتوانیم بالاخره علت خارش آن‌ها را پیدا کنیم.
یکسری اقدامات عمومی وجود دارد که در همه انواع خارش مؤثر است. این روش‌ها شامل:
اقدامات عمومی نظیر جلوگیری از خارانیدن، کاهش استرس‌های روحی، کاهش مصرف کافئین، قهوه، چای، شکلات، نوشابه و الکل، نپوشیدن لباس‌های پشمی، دوش سرد قبل از خواب، خنک نمودن محل کار و خواب.
درمان‌های موضعی شامل: استفاده از یخ و کمپرس سرد، استفاده از نرم‌کننده‌ها
درمان‌های عمومی شامل: آنتی‌هیستامین‌ها، ضد افسردگی‌ها
اقدامات درمان فیزیکی: اشعه ماورای بنفشB – تحریک الکتریکی عصب از ورای پوست – طب سوزنی
گیاهان مفید برای درمان خارش
آلوئه ورا، روغن کبد ماهی، آبلیمو، ویتامینEو روغن جوانه گندم، خارش را تسکین می‌دهند.
اضافه کردن ۲قاشق غذاخوری سرکه به آب حمام، خارش را تسکین می‌دهد. برای درمان خارش ناشی از عرق سوز شدن و یا نیش زنبور و یا حشرات، جوش شیرین را در آب گرم حل کرده، سپس با آب سرد حمام مخلوط کنید و بدن خود را با آن بشویید.
رژیم غذایی نقش مهمی در مبارزه با خارش و آلرژی‌ها دارد. اگر غذایی را که موجب حساسیت و خارش شما می‌شود، شناسایی کنید، با اجتناب از خوردن آن به راحتی خارش خود را درمان خواهید کرد. غذاهای غنی از ویتامینC، بتاکاروتن، ویتامینE، رویو مواد معدنی، به درمان خارش پوست کمک می‌کنند.
خشکی پوست خارش را بد‌تر می‌کند، محل آسیب دیده را تمیز و چرب نگه دارید و از گرما و رطوبت بیش از اندازه خودداری کنید. لباس‌های سبک و خنک بپوشید.
نوشیدن ۱الی ۲فنجان چای گزنه خارش را کاهش می‌دهد. به این منظور، ۱الی ۲قاشق چای خوری برگ خشک گزنه را درون یک فنجان آب جوش بریزید و بعد از ۱۵دقیقه بنوشید. مخلوط کردن نشاسته با آب وان نیز، خارش را تسکین می‌دهد. مخلوط آب نارگیل تازه و گوجه‌فرنگی و ماساژ پوست با این مخلوط، در بهبود و تسکین خارش بدن مؤثر است. برگ ریحان، خارش ناشی از عفونت‌های قارچی را درمان می‌کند.
در زنان یائسه، کمبود استروژن موجب خارش بدن می‌شود؛ بنابراین تأمین استروژن از غذا‌ها موجب کاهش خارش می‌شود. مواد غذایی حاوی استروژن عبارتند از: خرما، گیلاس، آلو، هویج، سیب‌زمینی، زیتون، خیار، بادمجان، رازیانه، تخم آفتابگردان و جوی دو سر، عسل و عدس و سویا.
مصرف بذرکتان، عملکرد کبد را بهبود بخشیده و خشکی و خارش پوست را کاهش می‌دهد. گاهی اوقات خارش ناشی از گرمای هوا و افزایش درجه حرارت بدن است. در روزهای گرم با نوشیدن مایعات فراوان، بدن و پوست خود را خنک نگه دارید.
مطلب مرتبط: خارش بدن (قسمت اول)
