آنچه همه خانمها باید بدانند
ولی بهتر است به عنوان یک خانم بیشتر حواستان به خودتان باشد. ازجمله مراقبتهایی که زنان میبایست در طول زندگی خود داشته باشند، معایناتی است که با مراجعه به پزشک متخصص زنان انجام میگیرد. علیرغم این که بسیاری از بیماریهایی که زنان را مبتلا میکند فاقد علامت هستند و زمانی خود را نشان میدهند که بیماری به مراحل پیشرفته رسیده، پزشکان توصیه میکنند زنان به طور مرتب و سالانه این نوع معاینات را داشته باشند. بررسیهای زودهنگام و به موقع میتواند از بروز بیمار پیشگیری کند، هزینههای درمانی را نیز کاهش دهد و در صورت وجود بیماری، درمان آن را آسانتر کند. بررسیهایی که توسط متخصص زنان صورت میگیرد شامل بررسی سینهها و تشخیص تودههای احتمالی، بررسی ناحیه تناسلی و واژن و مشکلات ناحیه رحم و گردن رحم، لولههای رحمی و کیستهای تخمدان میشود.
از کیستهای تخمدان نهراسید
کیستهای تخمدان از شایعترین مشکلاتی است که یک خانم ممکن است با آن مواجه شود. بسیاری از خانمها با شنیدن کلمه کیست تخمدان لرزه بر اندامشان میافتد و فکر میکنند اگر روزی دچار این مشکل شوند، دیگر زندگیشان خاتمه یافته است ولی در واقع کیستهای تخمدان آنقدرها هم که تصور میکنید خطرناک نیست و در بیشتر موارد حتی بدون هیچ درمانی بهبود مییابد. کیستهای تخمدان مملو از مایع است که در داخل یا سطح تخمدان ایجاد میشود.
فعالیتهای تخمدانها از شروع سیکل ماهیانه آغاز میشود و هر ماه یکی از تخمدانها، تخمک آزاد میکند. اختلال در روند رهاسازی تخمکها باعث بروز کیستهای تخمدان میشود. این مشکل اغلب با علائمی همراه است و گاه علائمی ندارد ولی بیعلامت بودن آن دلیل نمیشود که از مراجعه به پزشک و چکاپ سرباز بزنید.
اختلالات قاعدگی، دردهای لگنی مداوم یا متناوب که به ناحیه پایین کمر و ران منتشر میشود، دردهای لگنی قبل یا پیش از پایان سیکل، دردهای لگنی حین آمیزش، خونریزیهای غیرعادی از ناحیه واژن، درد در زمان تخلیه رودهها یا احساس فشار، تهوع و استفراغ مشابه زمان حاملگی، احساس پری و سنگینی شکم و احساس فشار در ناحیه مقعد و مثانه و دشواری در تخلیه کامل مثانه از علائمی است که ممکن است با بروز کیست تخمدان رخ دهد. البته بخش اعظم کیستهای تخمدان فیزیولوژیک هستند و در حالت طبیعی ایجاد میشوند و معمولا بیماری تلقی نمیشود. در ضمن بیشتر آنها خوشخیم هستند و احتمال سرطانی شدن ندارند و حتی ممکن است پس از چند هفته خود به خود از بین بروند. سابقه کیستهای قبلی، سیکلهای نامنظم قاعدگی، افزایش چربی قسمت بالا تنه، قاعدگی زودهنگام (قبل از 11 سالگی)، ناباروری، کمکاری تیروئید و درمانهایی که برای سرطان سینه صورت میگیرد میتوانند خطر بروز کیستهای تخمدان را افزایش دهند. کیستهای تخمدان بیشتر در دوران باروری و پیش از یائسگی ایجاد میشوند و زنان یائسه کمتر در معرض ابتلا قرار دارند.
در بیشتر موارد، درمانی در زمینه از بین بردن کیستها صورت نمیگیرد و پزشک از شما میخواهد یک تا 3 ماه بعد مجددا مراجعه کنید تا با بررسیهای لگنی تغییرات ایجاد شده در اندازه کیست را بررسی کند. استفاده از قرصهای جلوگیری از بارداری ازجمله راههای درمانی به شمار میرود و با خوردن آنها شانس ابتلا به کیست تخمدان کاهش مییابد، چون از تشکیل کیستها جلوگیری میکند. در مواردی هم که اندازه کیست بسیار بزرگ است و درد و ناراحتی زیادی برای بیمار ایجاد کند، به تشخیص پزشک با جراحی خارج میشود. به طور کلی راه قطعی برای پیشگیری از بروز کیستهای تخمدان وجود ندارد. تنها راه ممکن بررسیها و معاینات منظم لگنی است تا در صورت ایجاد تغییرات در تخمدان، پزشک خیلی زود متوجه شده و اقدام درمانی لازم را انجام دهد. پزشکان توصیه میکنند زنانی که فعالیت جنسی دارند باید به طور مرتب سالی یک بار و در صورتی که پزشک صلاح بداند، زودتر به پزشک مراجعه کنند و تحت مراقبت باشند ولی مراجعه برای دختران که از لحاظ جنسی فعال نیستند هر چند سال یک بار کفایت میکند.
سرطان سینه، شایعترین سرطان زنانه
سرطان سینه به عنوان شایعترین سرطانی که زنان را درگیر میکند، میتواند زنگ خطری باشد برای خانمها تا بیشتر مراقب خود باشند و علائم بیماری را حتما جدی بگیرند. این سرطان در میان زنان 45 تا 55 سال بسیار شایع است ولی دلیل نمیشود که خانمهای جوان و نیز بالای 55 سال از این قاعده مستثنی باشند. به همین دلیل متخصصان توصیه میکنند افراد بالای 20 سال باید هر ماه سینههای خود را معاینه کنند که بهترین زمان معاینه، چند روز بعد از قاعدگی است و به طور کلی سالی یک بار هم باید توسط پزشک متخصص معاینه صورت گیرد تا خانمها از سلامت سینههایشان مطمئن شوند.
وجود توده سفتی که قبلا آن را حس نکرده بودید ـ برجستگی تودهها ـ تغییرات نوک سینه شامل فرورفتگی، پوسته پوسته شدن، تغییر رنگ و قرمزی، بروز زخم، خروج ترشحات شیری رنگ یا خونآلود یا چرکی از نوک سینهها، تغییرات ایجاد شده در پوست سینه مانند چروک شدن پوست، نازک شدن یا قرمزی غیرعادی و تغییرات رنگ پوست سینهها، درد غیرعادی و مداوم سینهها که ارتباطی با سیکل ماهانه نداشته و بعد سیکل هم ادامه مییابد و نیز غیرمتقارن بودن یکی از سینهها از علائمی است که باید جدی بگیرید و با مشاهده آنها به پزشک مراجعه نمایید. مهمترین نکتهای که باید رعایت کنید این است که با مشاهده چنین علائمی اصلا نترسید و هر چه زودتر با یک متخصص مشکلتان را در میان بگذارید و مطمئن باشید که هر چه زودتر اقدام کنید، امید برای درمانی موثرتر افزایش مییابد و در واقع با دیر مراجعه کردن فقط شانس درمان را از خودتان میگیرید.
بالا رفتن سن و نیز استفاده از هورمونها در دوران یائسگی، سابقه خانوادگی، شروع قاعدگیهای پیش از 12 سال، شیر ندادن به نوزاد، و یائسگیهای بعد از 55 سال ازجمله عوامل خطرسازی هستند که شما را بیشتر در معرض ابتلا به سرطان سینه قرار میدهد.
معاینه ماهانه
اگر بالای 20 سال سن دارید، هر ماه بین 2 تا 5 روز پس از پایان قاعدگی، سینههایتان را معاینه کنید. این کار را میتوانید با مراجعه به پزشک فرا بگیرید. سینهها دارای تودهها و غدد طبیعی هستند که به مرور میتوانید آنها را از سایر تودهها تشخیص دهید. معاینه سینههایتان را هم به صورت ایستاده و هم به صورت خوابیده میتوانید انجام دهید. حالت سینهها و قرینه بودن آنها را جلوی آینه بررسی کنید. دست طرف سینه مورد معاینه را بالا ببرید و سینه را از اطراف به سمت نوک سینه به صورت دایرهای شکل و نیز شعاعی و از بالا به پایین معاینه کنید. در انجام این حرکات در حالت خوابیده بهتر است یک بالشت زیرشانه سینهای که میخواهید معاینه کنید قرار دهید تا در وضعیت مناسبتری قرار گیرد. در معاینه سینه باید زیر بغلها را نیز معاینه کنید، چرا که در بسیاری از موارد چنانچه توده سرطانی وجود داشته باشد ممکن است به غدد لنفاوی موجود در زیر بغل نیز منتشر شود و در صورت لمس توده یا برآمدگی حتما با پزشکتان مشورت کنید. پزشک برای معاینه دقیقتر ممکن است سونوگرافی تجویز کند.
مراجعه به پزشک را فراموش نکنید
سالانه حدود 500 هزار زن در سراسر جهان به سرطان گردن رحم مبتلا میشوند؛ چون از قبل اقدام پیشگیرانهای انجام نمیدهند، حدود نیمی از آنها از بین میروند در حالی که میشد با معاینات قبلی از مرگ آنها جلوگیری کرد. پزشکان معتقدند با شروع فعالیت جنسی در خانمها، انجام سالانه معاینات رحمی باید آغاز شود. در حال حاضر 2 روش موثر برای تشخیص زودهنگام سرطان گردن رحم وجود دارد که با انجام سالانه آن میتوان آمار مرگ و میر زنان مبتلا را کاهش داد.
پاپ اسمیر
تست پاپ اسمیر از معروفترین روشهایی است که میتواند سرطان گردن رحم را پیش از حاد شدن شناسایی کند. درواقع این تست تغییرات ایجاد شده در سلولهای ناحیه دهانه رحم را که غیرطبیعی هستند و در مرحله پیش از سرطانی شدن قرار دارند، بررسی میکند. این روش تومورهای پنهان، کوچک و پیش سرطانی را که ممکن است منجر به سرطان شود، تشخیص میدهد. با شناسایی زودهنگام بیماری، شانس بالایی برای درمان وجود داشته و مرگ و میر ناشی از سرطان گردن رحم را کاهش میدهد؛ طی 50 سالی که از ابداع این روش میگذرد، میزان مرگ زنان مبتلا به سرطان گردن رحم کاهش چشمگیری داشته است.
پاپ اسمیر برای چه افرادی و از چه زمانی؟
انجام سالانه تست پاپاسمیر برای زنان 21 سال به بالایی که از لحاظ جنسی فعال هستند، الزامی است. در زنان بالای 30 سال چنانچه نتیجه 3 تست پشت سر هم طبیعی باشد، طبق نظر پزشک میتوانند هر 3 سال یکبار مورد آزمایش قرار گیرند. در زنان 65 سال به بالا که در دوران یائسگی قرار دارند هم انجام این تست ضرورت داشته و زمان آن را پزشک مشخص میکند. ولی افرادی که تست HIV آنها مثبت است یا به خاطر پیوند عضو، شیمیدرمانی یا مصرف استروئیدها سیستم ایمنی ضعیفی دارند و نیز زنان باردار طبق نظر پزشک بیش از یک بار در سال تحت آزمایش پاپاسمیر قرار میگیرند. در این میان زنانی که تست HIV مثبت دارند، بیشتر در معرض ابتلا به سرطان گردن رحم قرار دارند و تقریبا هر 6 ماه باید این تست را انجام دهند.
زنانی که به دلایلی غیر از سرطان تحت عمل تخلیه کامل رحم و گردن رحم قرار گرفتهاند، نیازی به انجام این تست ندارند، ولی اگر این عمل به خاطر وجود سلولهای غیرطبیعی یا سرطان انجام گرفته باشد، تا زمانی که نتیجه 3 تست پشت سر هم پاپاسمیر آنها طبیعی باشد باید مرتب تحت معاینه قرار گیرند. ولی افرادی که تنها تخلیه گردن رحم داشتهاند و رحم آنها سالم است، باید به طور مرتب پاپاسمیر را انجام دهند.
بهترین زمان انجام تست پاپاسمیر 10 تا 20 روز پس از شروع سیکل ماهانه است. بهتر است از حدود 2 روز قبل از معاینه حمام نکنید، از کرم، شیاف، دارو، اسپری و پودرهای واژینال استفاده نکرده و از آمیزش خودداری کنید. برای انجام تست پاپاسمیر پزشک با استفاده از وسیلهای به نام اسپکولوم (آینه طبی) رحم را باز و داخل آن را مشاهده میکند. سپس با وسیلهای مانند مسواک سلولهای ناحیه گردن رحم را از داخل و اطراف رحم جمع میکند. در مرحله بعد سلولها را روی یک تکه شیشه (لام) قرار میدهد و برای بررسی به آزمایشگاه میفرستد. به طور کلی این تست بدون درد است و تنها برای برخی ممکن است ناخوشایند باشد.
نتیجه به دست آمده از این آزمایش وضعیت سلولهای گردن رحم را نشان میدهد. در اکثر موارد وضعیت طبیعی است، ولی گاهی نتیجه تست غیرطبیعی است که این غیرعادی بودن حتما دلیل وجود سرطان در فرد نیست. وجود این سلولها میتواند به چند دلیل باشد: 1 ـ وجود التهاب که بر اثر عفونتهای موجود در رحم از قبیل عفونتهای مخمری، عفونت ناشی از ویروس پاپیلوما، ویروس تبخال و سایر عفونتها ایجاد میشود. 2 ـ سلولهای غیرطبیعی که درواقع سلولهای سرطانی نیستند، ولی در مرحله پیشسرطانی قرار دارند و چنانچه از رشد آنها جلوگیری نشود، قابلیت تبدیل به سرطان را دارند. 3 ـ علائم وجود سرطان است که این تغییرات لایه فوقانی رحم را درگیر کرده، ولی به قسمتهای تحتانی اثر نکرده است. 4 ـ علائم پیشرفته سرطان که نشاندهنده وخیم شدن شرایط بیماری است. در صورت غیرطبیعی بودن نتیجه پاپاسمیر، پزشک ممکن است با وسیلهای به نام کولپوسکوپ که داخل رحم را روشن میکند و همانند میکروسکوپ عمل میکند و بافت رحم را خوب نشان میدهد، رحم را به طور دقیق مورد بررسی قرار داده و سپس میتواند نمونهبرداری از بافت رحم انجام دهد. دقت انجام تست پاپاسمیر 80 تا 90 درصد است.
بتازگی در ایران روش جدیدی جایگزین روش سنتی پاپ اسمیر شده است که دقت بالای 100 درصد دارد. درواقع پاپ اسمیر در کشورهای توسعه یافته و پیشرفته سالهاست که به روشی منسوخ بدل شده است و همه به انجام تست تین پرپ روی آوردهاند.
تین پرپ نمونهبرداری بهتری از ناحیه گردن رحم دارد و ناهنجاریها و سلولهای غیرطبیعی را با دقت بیشتری (حدود 100 درصد) تشخیص میدهد. نحوه انجام تست تین پرپ تقریبا همانند پاپاسمیر است تنها با این تفاوت که در پاپاسمیر نمونه سلولهای گرفته شده روی شیشه لام قرار میگیرد که در این کار شانس از بین رفتن برخی سلولها وجود دارد و همین امر دقت تشخیص را پایین میآورد، ولی در تینپرپ، سلولهای گرفته شده از گردن رحم مستقیما داخل محلول نگهدارنده حاوی متانول قرار داده میشوند. در پاپاسمیر وجود بافت رحم و سلولهای خونی موجود، ممکن است در نتایج آزمایش اختلال ایجاد کند و گاها نتایج منفی را نشان دهد، ولی در روش تینپرپ سلولهای گرفته شده غوطهور در محلول نگهدارنده توسط دستگاهی در آزمایشگاه به صورت لایه سلولی نازکی روی اسلاید قرار میگیرند و رنگآمیزی میشوند. این کار قدرت تشخیص سلولهای غیرطبیعی را بالا میبرد و خطر نتایج منفی موجود در پاپاسمیر را کاهش میدهد.
در پاپاسمیر ممکن است بخشی از سلولهای گرفته شده از بین بروند، ولی در تینپرپ، سلولها به خاطر قرار گرفتن در محلول نگهدارنده، مدت زمان بیشتری عمر میکنند. در واقع تست تینپرپ سرعت و دقت تشخیص سلولهای غیرطبیعی گردن رحم را افزایش میدهد و به همین دلیل روش جایگزین مناسبتری برای پاپاسمیر به شمار میرود.
ماموگرافی، دقیقترین روش تشخیصی
ماموگرافی نوعی تصویربرداری با اشعه ایکس است که جزو دقیقترین روشهای شناسایی ساختارهای غیرعادی سینه به شمار میرود. این روش بسیاری از سرطانهای سینه را پیش از بروز علائم تشخیص و اطلاعات دقیقی راجع به غدد سینهها در اختیار پزشک قرار میدهد. ماموگرافی کمی دردناک است و به این صورت انجام میگیرد که بیمار روبهروی دستگاه ماموگرام و سینه مابین دو صفحه پلاستیکی قرار میگیرد. سپس این دو صفحه، سینه را تا جایی که امکان دارد فشرده میکند تا تودههای احتمالی و غدد موجود با تاباندن اشعه ایکس شناسایی شوند.
اگر سن شما 40 سال به بالاست و در خانواده خود سابقه ابتلا به سرطان سینه داشتهاید یا پیش از این هم خودتان سابقه سرطان سینه داشتهاید، باید سالی یک بار ماموگرافی انجام دهید تا در صورت وجود توده، سریعاً درمان شوید. البته اگر در خانواده بخصوص خانواده درجه اول سابقه سرطان سینه دارید، حتی قبل از 40 سال باید اقدام به ماموگرافی کنید.
بهترین زمان انجام این عمل پس از اتمام قاعدگی است که سینهها حساسیت و درد کمتری دارند. میزان اشعه ایکس که در ماموگرافی استفاده میشود بسیار ناچیز است و خطری به همراه ندارد، ولی چنانچه باردار هستید در مراجعات خود حتماً پزشک را از باردار بودن خود مطلع کنید.
نتیجه ماموگرافی برای پزشک مشخص میکند که در صورت وجود تودههای غیرطبیعی سینه چه اقداماتی را انجام دهد. در این شرایط معمولاً از بافت سینه نمونهبرداری صورت میگیرد؛ البته وجود تودههای غیرطبیعی به تنهایی دلیل وجود سرطان نیست، ولی جای هیچ نگرانی نیست؛ زیرا بسیاری از زنانی که دارای تودههای سرطانی سینه هستند با تشخیص زودهنگام شانس بسیار بالایی برای بهبود دارند و با روشهای درمانی که صورت میگیرد میتوانند پس از مدتی به روال طبیعی زندگی خود برگردند. در برخی از شرایط که تودهها بسیار گسترده شده باشند، پزشک اقدام به برداشتن سینه یا غدد زیر بغل میکند تا شانس عود بیماری را از بین ببرد.
- ۹۰/۰۲/۳۰
- ۵۱ نمایش