نکاتی پیرامون ویلچر
در بسیاری از بیماران مبتلا به اختلال حرکتی داشتن ویلچر مناسب جزء اصل زندگی این افراد است. و به قول یکی از بیماران آسیب نخاع «ویلچر بد بدتر از همسر بد است». با توجه به تنوع فراوان ویلچرها و وسایل جانبی آن در حال حاضر تجویز ویلچر در کلینیکهای خاص (Seat clinic) انجام میشود. در کشور ما کارشناسان کار درمانی در این زمینه اطلاعات لازم را در اختیار بیماران قرار میدهند.
در اینجا به نکاتی در انتخاب ویلچر مناسب اشاره میکنیم:
هدف از تجویز ویلچر:
۱) به حد اکثر رساندن تحرک فرد بطور مستقل
۲) پیشگیری یا به حداقل رساندن بد فرمیها یاآسیبهای مختلف در اندامها مثل زخم بستر، خم شدن مفاصل، بد شکلی مفاصل
۳) به حداکثر رساندن عملکرد فرد
۴) بهبود تصور فرد از بدن خودش
۵) حداقل رساندن هزینه و مشکلات نگهداری ویلچر
انواع فریم (چهارچوب):
بیشترین نوع ویلچر مورد استفاده، نوع خم شو (تاشو) است. ویلچرهائی که تا شونده نیستند محکمتر بوده و دیرتر خراب میشوند اما جابجائی ویلچر مشکل است. ویلچرهای تاشو قابل جابجا کردن میباشند اما سنگینتر بوده، زودتر خراب میشوند و حرکت دادن آنها انرژی بیشتری لازم دارد.
دستگیره:
به حلقهای که با آن ویلچر را به جلو میرانیمhand rim یا دستگیره میگوئیم. هر چه دستگیره بزرگتر باشد، جلو بردن ویلچر راحتتر است. دستها نیز باید تحرک بیشتری داشته باشند، اگر دستگیره کوچکتر شود با حرکت کمتر دست، ویلچر به میزان بیشتری جلو میرود اما نیروی بیشتری لازم است و فشار بیشتری به دست وارد میشود لذا دستگیرههای کوچک در ویلچرهای مسابقه استفاده میشوند.
چرخ جلو:
انواع مختلف چرخ جلو وجود دارد. چرخهای کوچک که از جنس پلاستیک سفت است در جاهای صاف مناسب میباشند.
صندلی:
صندلی از جنسهای مختلفی مثل برزنت یا وینیل ساخته میشود. نوع ساخته شده از وینیل گرم بوده و باعث تعریق میشود. انواع داکرون ونایلون سبکتر بوده و باعث ایجاد تعریق کمتری میشوند.
زاویه نشیمنگاه صندلی نیز اهمیت دارد. در حالت معمولی این زاویه ۱۰-۰ درجه است اما در ویلچرهای ورزشی تا ۲۰ درجه است. هرچه زاویه بیشتر باشد، پایداری فرد بر روی ویلچر بیشتر میشود اما احتمال ایجاد زخم بستر نیز زیادتر میشود.
بالشتکها:
در هر ویلچری بسته به مشکل بیمار باید از بالشتک مناسب استفاده کرد. انواع آن شامل: ابر، ژل و کیسههای هوائی است که خود این انواع نیز دستههای گوناگون دارد. باید بالشتک طوری تنظیم شود که انحنای کمری که بصورت طبیعی وجود دارد حفظ شود.
پشتی:
تنظیم پشتی بر اساس میزان کنترل لازم و تحرک فرد انجام میشود. هر چه پشتی بالاتر باشد، حمایت بیشتری از کمر وپشت به بیمار داده میشود اما تحرک فرد کمتر میشود. برخی از ویلچرها دارای قابلیت خم شدن پشتی میباشند.
محل قرارگیری:
اهمیت محل قرارگیری پا در حفظ تعادل، داشتن وضعیت مناسب و حفظ پا از آسیب و ضربه است. قرار گرفتن مچ پا باعث کاهش فشار بر ناحیه ران و باسن میشود. بیشترین نوع مورد استفاده انواع متحرک است تا فرد بتواند در تحرک آزادی بیشتری داشته باشد. در صورتی که در خم شدن زانو مشکلی وجود داشته باشد از انواع خاص آن استفاده میشود.
ویلچر موتوری:
برخی از بیماران نیازمند ویلچر موتوری میباشند. این نوع ویلچر به دو نوع کلی تقسیم میشوند یک نوع که موتور داخل ویلچر است و نوع دیگر که میتوان در صورت لزوم موتور را بر روی ویلچر سوار کرد یا آنرا جدا کرد.
اسکوتر:
در افرادی که قدرت حرکتی کمی دارند مثل بیمارانی که سائیدگی شدید مفصل دارند، بیماران قلبی یا حتی افراد مبتلا بهام اس از اسکوتر ا ستفاده میشود. اسکوتر بصورت سه چرخه موتوردار است و حتی قابل استفاده در منزل نیز میباشد.
اندازه ویلچر:
اندازه ویلچر بسیار مهم است و باید توسط کارشناسان کاردرمانی تنظیم شود. بعنوان مثال بزرگ بودن ویلچر میتواند باعث خم شدن ستون فقرات (اسکولیوز) یا تشدید آن گردد.
محل قرارگیری ساعد Arm through:
هدف از گذاشتن آن حفظ تعادل و پایداری فرد است. همچنین فردی که دچار ضایعه نخاعی است باید هر ۲۰ دقیقه بمدت ۲۰ ثانیه خودش را بلند کند تا از ایجاد زخم بستر پیشگیری بعمل آید. داشتن دسته باعث کاهش فشار به مهرههای کمری شده و اگر فردی کمر درد دارد حتماباید از ویلچر دسته دار استفاده کند. انواع مختلف آن شامل: نوع ثابت، نوع قابل جدا شدن، نوع کوتاه برای کارهای پشت میز و... است.
ترمز:
ترمز یکی از مهمترین بخشهای ویلچر است که مرتبا باید کنترل شود. در غیر این صورت میتواند باعث ایجاد خطرات مختلفی برای بیمار شود. انواع مختلف ترمز وجود دارد، برخی با فشاردادن قفل میشوند و برخی با کشیدن. برخی از آنها در درجات مختلف تنظیم میگردد. در افرادی که دستها قدرت کمتری دارند میتوان از ترمز با دسته بلند استفاده کرد. وسیلهای بنام کمک ترمز نیز وجود دارد که اجازه حرکت یکطرفه به ویلچر میدهد و میتواند به بالا رفتن از شیب کمک کند.
ضد واژگونی:
برای آنکه ویلچر از عقب واژگون نشود چرخهای کوچکی به عقب ویلچر وصل میشود.
انواع چرخها:
اتصال محور رینگ توسط اسپوک یا مگ است. دو نوع عمده چرخها «اسپوک دار» و «مگMag نامیده میشود. نوع مگ بخاطر ساخته شدن چرخ از منیزیم به این نام نامیده شد ولی در حال حاضر اکثرا از لاستیک ساخته میشوند. نوع مگ بسیار مقاوم است و نیاز به نگهداری کمتری دارد اما سنگینتر از اسپوک است اما نوع اسپوک سبکتر است و اما نیاز به تنظیم دارد.
تایر:
سه نوع تایر وجود دارد: تیوب دار، بدون تیوب وتوپر. نوع تیوب دار سبک بود و برای اکثر مواقع انتخاب مناسبی است. نوع بدون تیوب سنگینتر است ولی برای مکانهای صاف مثل داخل بیمارستان مفید است اما در مکانهای ناهموار استفاده از آن دشوار است اما پنچر نمیشود.
زاویه چرخ:
زاویه چرخها را کامبر camber میگویند. هر چه زاویه بیشتر باشد (چرخها خم باشند) ویلچر پایدارتر است و امکان زمین خوردن کمتر است و جلو بردن ویلچر راحتر میشوند اما تایر زودتر خراب میشود بنابراین اکثرا در ویلچرهای مسابقه این زاویه را زیادتر میکنند.
پانوشت:
متن از جناب دکتر غلامرضا رئیسی - متخصص طب فیزیکی و توانبخشی
- ۹۱/۰۷/۱۶
- ۱۰۹ نمایش